Η πορεία της Τουρκίας προς την Ευρώπη ξεκίνησε από τη Ρώμη

Ξαφνικά το ελληνικό πολιτικό σύστημα και ο συμπορευόμενος, φερέφωνός του Τύπος βγήκαν από την ομφαλοσκόπησή τους μπροστά στη μεγαλειώδη υποδοχή που δαψίλευσε στον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν η ακροδεξιά Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι και το μεγάλος εύρος των συμφωνιών που η πολυπληθής αποστολή που τον συνόδευε συνήψε με τη χώρα της οποίας η ηγέτιδα φιλοδοξεί να γίνει η νέα ισχυρή προσωπικότητα.

Βέβαια, στους αναγνώστες του Κοσμοδρομίου, η προσέγγιση τούτη ήταν από καιρό γνωστή, όπως ενημερωμένοι ήσαν και για την εκτεταμένη συνεργασία σε στρατιωτικό και διπλωματικό επίπεδο, που αναβαθμίζουν σημαντικά την Τουρκία όχι μόνον ως παίκτη στην Ανατολικό Μεσόγειο, αλλά και σε υποθέσεις στις οποίες εμπλέκεται και η Ευρώπη. Η σύσκεψη της Ρώμης, που ευρέως χαρακτηρίζεται μία «νέα φάση» όχι μόνον στις σχέσεις Ιταλίας-Τουρκίας, αλλά γενικότερα Ευρώπης-Άγκυρας, αποτελεί mutatis mutandis ένα άτυπο χρίσμα στον Ερντογάν -παρά τις αντιδράσεις της Γερμανίας και της Γαλλίας, που όμως στη σκακιέρα των συσχετισμών και της διπλωματικής Realpolitik είναι πάντοτε σχετικές.

Οι στρατηγικές συμφωνίες που αναβαθμίζουν την Τουρκία στη Μεσόγειο

Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής, υπογράφηκε μια σειρά από συμφωνίες και Μνημόνια Συνεργασίας για την ενίσχυση της διμερούς συνεργασίας, κυρίως στην ανάπτυξη οικονομικών και εμπορικών σχέσεων, δεδομένου ότι, όπως έχει επανειλημμένα παρατηρηθεί, η Ιταλία επιβεβαιώνεται ως ο πρώτος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας στην περιοχή της Μεσογείου και ο δεύτερος στην Ευρώπη.

Η ενέργεια, οι διασυνδέσεις και η άμυνα είναι τα τρία βασικά μακρο-θέματα που ξεδιπλώνονται στον άξονα Ρώμης-Άγκυρας, ακολουθούμενα από τις υποδομές, τις μεταφορές, την αεροδιαστημική, την αρχαιολογία (προσοχή εδώ) και τον αθλητισμό, δεδομένου ότι τα δύο έθνη θα διοργανώσουν από κοινού το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου του 2032. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στο ζήτημα της μετανάστευσης, για το οποίο υπάρχει ήδη αποτελεσματική συνεργασία που έχει επιτρέψει τη μείωση του αριθμού των παράτυπων αφίξεων. Η συνεργασία των δύο ηγετών είναι δεδομένη και η σιγή που κράτησε η Ιταλία απέναντι στις διώξεις ενάντια στον δήμαρχο Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου και η εφεκτικότητά της να τις καταδικάσει, έχουν φέρει ακόμη πιο κοντά τους δύο ηγέτες.

Η ιταλική πλευρά, με πρώτη πρώτη τη Μελόνι υπογράμμισαν την ήδη μακρά συνεργασία των δύο χωρών, ιδιαίτερα στα πιο «καυτά» διεθνή ζητήματα στην περιοχή μας, τη Λιβύη, τη Συρία και την Ουκρανία, τα Βαλκάνια και φυσικά στο μεταναστευτικό. Κυρίως όμως στάθηκε στην ενεργειακή συνεργασία, με την τροφοδοσία της Ιταλίας σε φυσικό αέριο από τον αγωγό ΤΑΡ, αλλά και τη σύμπραξη σε πολλούς άλλους τομείς όπως ο αεροδιαστημικός, οι υποδομές και μεταφορές, ιδιαίτερα στα τραίνα μεγάλης ταχύτητας και σε δεύτερο επίπεδο και στην πολιτιστική βιομηχανία και τον αθλητισμό.

Άμυνα και Τηλεπικοινωνίες

Πέρα από την επίσκεψη του Ερντογάν, στη Ρώμη διοργανώθηκε κι ένα μεγάλο επιχειρηματικό φόρουμ, που  απετέλεσε μια χρυσή ευκαιρία για να κλείσουν κι επικερδείς συμφωνίες ανάμεσα στις 500 εταιρείες που συμμετείχαν, στις 150 επιμέρους συναντήσεις, όπου συμμετείχαν κολοσσοί όπως  οι Leonardo, Sparkle, Confindustria Assafrica & Mediterraneo, Sace, Cdp και Simest. Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας και Τεχνολογίας, Μεχμέτ Φατίχ Κασίρ, στάθηκε ιδιαίτερα στη συμφωνία μεταξύ της Leonardo και της Baykar Technologies, που «ανοίγει μια νέα εποχή» στις διμερείς σχέσεις και «χάρη σε αυτή τη συμφωνία οι δύο χώρες έχουν τεράστιες δυνατότητες στον αμυντικό τομέα». Η ικανότητα των τουρκικών drones, που αποδείχθηκε σε πολλά μέτωπα, χάρις στα προηγμένα τεχνολογικά προγράμματα πλοήγησης της Leonardo, θα γίνουν ακόμη πιο αποτελεσματικά και χάρις στο χαμηλό τους κόστος ακόμη πιο ανταγωνιστικά στις δυτικές αγορές. Ο ίδιος πρόσθεσε πως «με τη σύμμαχό μας Ιταλία θα συνεργαστούμε για να αυξήσουμε το εμπόριό μας και θα κάνουμε πολύ έγκριτες συνεργασίες» και οι «οι ιταλικές εταιρείες στην Τουρκία θα λάβουν όλα όσα χρειάζονται». Η Τουρκία χάρις στη συνεργασία με τη Leonardo και με δεδομένο τη συνεργασία της Ιταλίας στο νέο Eurofighter, το οποίο θα αποκτήσει η Άγκυρα, στρώνει σταδιακά στέρεες γέφυρες συνεργασίας με την Ευρώπη.

Μεγάλη στρατηγική κι όχι μόνο εμπορική σημασία έχει η συνεργασία, το τόνισε κι η Μελόνι, ανάμεσα στην Tim Sparkle-Turkcell,  που θα βελτιώσει τη συνδεσιμότητα μεταξύ Ευρώπης-Μεσογείου-Ασίας και κυρίως -πάλι το υπογράμμισε η ίδια- θα επιτευχθεί ο στόχος της σύνδεσης της Τουρκίας με το ευρωπαϊκό τηλεπικοινωνιακό οικοσύστημα. «Θα κατασκευάσουμε μια πρωτοποριακή ψηφιακή ραχοκοκαλιά, μήκους περίπου 4.000 χιλιομέτρων», πρόσθεσε η Μελόνι, η «οποία θα διασχίζει τη Μεσόγειο και θα βελτιώνει τη συνδεσιμότητα μεταξύ Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και Ασίας». Και να θυμόμαστε πόσο οι τηλεπικοινωνίες, η έκταση κι η αυτονομία τους, παίζουν βασικό ρόλο και στις στρατιωτικές επιχειρήσεις και γενικότερα στο γεωπολιτικό παιχνίδι. Ας κρατήσουμε τούτο το σημείο, γιατί στο μέλλον θα δούμε πως η τουρκική διείσδυση, μέσω Τραμπ κι Ιταλίας, θα διευρυνθεί σε όλη την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, με επίκεντρο όχι μόνο πλέον τη Λιβύη, αλλά κυρίως τη Συρία και τα σχέδια που έχουν η Άγκυρα και το Ισραήλ για την πολύπαθη χώρα.

Η Μελόνι ως πιθανή γέφυρα προσέγγισης Τουρκίας-Ισραήλ;

Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε πως η Μελόνι είναι σφοδρή υποστηρίκτρια του σφαγέα ομοϊδεάτη της πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Κάτι που πιστοποιήθηκε ξανά στην πρόσφατη επίσκεψη του Ισραηλινού προέδρου Χέρτζογκ στη Ρώμη, όπου έπλεξε το εγκώμιο της Μελόνι ως του πιστότερου φίλου και συνοδοιπόρου στη «μάχη για την ελευθερία».  Στο πλαίσιο της στενής φιλίας που συνδέει και τους τρεις ηγέτες με τον Τραμπ και με δεδομένο πως συμμερίζονται και ταυτίζονται με τα συμφέροντα και τα σχέδια του αμερικανού προέδρου στην περιοχή, δε θα ήταν έκπληξη εάν στο μέλλον, η Μελόνι λειτουργούσε ως ενδιάμεσος για μία νέα προσέγγιση ανάμεσα στο Ισραήλ και την Τουρκία. Ιδίως στη βάση των κοινών, όσο ποτέ άλλοτε, συμφερόντων που μοιράζεται η Άγκυρα και το Τελ Αβίβ στη μέλλουσα εδαφική αναδιάταξη και κατασπάραγμα της Συρίας. Όπου για την Τουρκία η παρουσία μίας αυτόνομης κουρδικής περιοχής στα νότια σύνορά της αποτελεί ένα αγκάθι -ιδίως όταν η όποια κρίσιμη κατάσταση στο εσωτερικό της, μετά το μήνυμα του Οτσαλάν για αφοπλισμό του ΡΚΚ, μοιάζει να αμβλύνεται.

Έτσι, η υφυπουργός Άμυνας Ιζαμπέλα Ράουτι, «η ιταλική Άμυνα θεωρεί την Τουρκία ως βασικό εταίρο στις διαδικασίες ομαλοποίησης των κρίσιμων περιοχών κοινού ενδιαφέροντος», όπως η Λιβύη, το Κέρας της Αφρικής και γενικότερα ολόκληρη η αφρικανική ήπειρος, που αποτελούν ευκαιρία για συνεργασία μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας. Και φυσικά  η Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα η κρίση στη Γάζα, τον Λίβανο και τη Συρία, σενάρια στα οποία ο ρόλος των μετριοπαθών αραβικών και μουσουλμανικών χωρών θα είναι θεμελιώδης. Όπως τόνισε η Ράουτι «η Ιταλία και η Τουρκία μοιράζονται κοινά στρατηγικά συμφέροντα για την εγγύηση της ασφάλειας και της σταθερότητας, ιδίως στη νότια πλευρά του ΝΑΤΟ και σε βασικούς τομείς όπως η Βιομηχανία, η Ασφάλεια, η Αεροναυτική, η Πληροφορική, η Τεχνητή Νοημοσύνη και η Κυβερνοασφάλεια».

Στόχος εμπορικές συναλλαγές 40 δισ.

Ο Ιταλός υφυπουργός Εξωτερικών Εντμόντο Τσιμέλι σε πρόσφατο φόρουμ για τις διμερείς σχέσεις αποκάλυψε πως στόχος είναι οι διμερείς εμπορικές συναλλαγές να φθάσουν από 5 σήμερα σε 40 δισεκ. ευρώ. Με κύριο στόχο τις σημαντικότερες αλυσίδες εφοδιασμού: υποδομές, άμυνα και προηγμένη κατασκευή, εκτός από τις νέες προκλήσεις της ψηφιοποίησης και της υψηλής τεχνολογίας. Ο ίδιος επεσήμανε την ήδη παγιωμένη συνεργασία μεταξύ Leonardo και Baykar και της χρεωκοπημένης στην Ιταλία Whirlpool με την Arcelik, που έτεινε χείρα βοηθείας όταν τα εργοστάσιά της ήσαν έτοιμα να κλείσουν. Αλλά αυτό δεν είναι όλο, γιατί ο Τσιμέλι πήγε ακόμη παρακάτω κι επικεντρώθηκε στο γεωπολιτικό πλαίσιο, υπογραμμίζοντας την ευθύνη που έχουν η Ιταλία και η Τουρκία στη Μεσόγειο, προκειμένου να «δημιουργήσουν ένα κλίμα ειρήνης, σταθερότητας και ασφάλειας». Ιδίως για τα επιχειρηματικά συμφέροντα, γιατί «καθήκον μας, είπε,  είναι να συνοδεύουμε τις ιδιωτικές εταιρείες στην ανάπτυξη ολοένα και πιο σημαντικών σχέσεων και να δημιουργούμε ένα νομικό και πολιτικό πλαίσιο που δίνει δύναμη στις επιχειρήσεις».

Πολιτιστική διπλωματία ενόψει;

Επίσης, ένας από τους παράγοντες στο πολυώνυμο της ιταλο-τουρκικής συνεργασίας που εξετάσθηκαν και που συνήθως δεν υπολογίζεται παρά μόνον όταν είναι πολύ αργά είναι κι αυτός των πολιτιστικών σχέσεων. Κι ενόψει του πρωταθλήματος ποδοσφαίρου 2032 που από κοινού διοργανώνουν οι δύο χώρες και δεδομένου ότι πολλές αρχαιότητες (αρχαιοελληνικές και ρωμαϊκές) βρίσκονται σε τουρκικά εδάφη, μία πιθανή αναθεωρητική επιδίωξη, όχι μόνον ιστορική, αλλά κυρίως γεωπολιτική -λόγω και της εγγύτητας των ελληνικών νησιών, με τη δυνατότητα επισκέψεις να οργανώνονται από το τουρκικό έδαφος- μη θεωρηθεί τραβηγμένο ότι σε εκείνη τη σχετικά μακρινή (;) ημερομηνία μπορεί να αποτελέσει ένα εφαλτήριο για ντε φάκτο αμφισβήτηση θαλάσσιων χωρικών δικαιωμάτων από την Άγκυρα. Αλλά ούτως ή άλλως, από καιρό οι τουρκικοί παραθαλάσσιοι προορισμοί έχουν γίνει και λόγω κόστους και καλλίτερης αεροπορικής σύνδεσης, πολύ δημοφιλείς στην Ιταλία.

Οι τουρκικές αερογραμμές Turkish Airlines  ήδη συνδέουν απευθείας την Κων/πολη με εννέα ιταλικές πόλεις και το δίκτυο διασύνδεσης επεκτείνεται όλο και ταχύτερο , δεδομένου ότι στα σχέδια της Ιταλίας για επέκταση στη Μέση Ανατολή και την Ασία, η Τουρκία προσλαμβάνεται ως η κύρια πύλη εισόδου για την πρόσβαση στην περιοχή και τα διάφορα εμπορικά κι ενεργειακά δίκτυά της.

Η προσέγγιση της Ιταλίας με την Τουρκία δεν αφορά μόνον τη σύμπλευση του μεγαλοϊδεατισμού των ηγετών της και τη φιλοδοξία τους να γίνουν «ηγεμόνες» στις περιοχές τους (Ευρώπη η Μελόνι, Μ. Ανατολή ο Ερντογάν κι αμφότεροι στα  Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο), αλλά και τα ακόμη πιο φιλόδοξα σχέδιά τους για διείσδυση στην Ασία και την Αφρική. Πατώντας στις καλές σχέσεις τους με τον Ντόναλντ Τραμπ και υποσχόμενοι πως με τη στρατιωτική συμβολή τους θα υποστηρίξουν τα σχέδιά του απέναντι στην Κίνα, οι δύο χώρες είναι έτοιμες να καταστρώσουν από κοινού ένα σχέδιο διαμοιρασμού και συνεργασίας σε μία περιοχή, που δυστυχώς αφορά και την Ελλάδα. Η τεχνολογική συνεργασία τους και η στρατιωτική σύμπραξή τους, ιδίως κι εάν εξομαλυνθούν οι σχέσεις Τουρκίας -Ισραήλ, θα έχει επιπτώσεις και στη χώρα μας σε μεγάλο βαθμό και δυστυχώς καίρια για τα εθνικά μας δικαιώματα σε γεωστρατηγικό επίπεδο.