Γράφει ο Κωνσταντίνος Κωνσταντώνης
16 Νοεμβρίου 2020
Η παραίτηση του Χασίμ Θάτσι από το αξίωμα του πρωθυπουργού, ώστε να δικαστεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για τις κατηγορίες εγκλημάτων πολέμου που τον βαραίνουν, φέρνει ξανά στο προσκήνιο το πολύπαθο παρελθόν αλλά και παρόν της χώρας. To Κόσοβο και το μείζον πρόβλημα της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος αποτελούν, εδώ και πολλά χρόνια, έννοιες ταυτόσημες. Κι αν, πριν μερικές δεκαετίες, οι συνέπειες περιορίζονταν μόνο σε τοπικό επίπεδο, πλέον απειλούν την ίδια την πρόοδο και τη θέση της χώρας στο διεθνές περιβάλλον, καθώς θέτουν συνεχή εμπόδια σε μια σειρά ζητημάτων, όπως για παράδειγμα, η προσέλκυση επενδύσεων και η οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη και εντοπίζεται σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, από τις επιχειρήσεις και τις δημόσιες υπηρεσίες μέχρι τη δικαιοσύνη. Το μεγαλύτερο αγκάθι, όμως, είναι το οργανωμένο έγκλημα και οι στενές σχέσεις της μαφίας αυτής με την πολιτική ηγεσία της χώρας, γεγονός που προκαλεί μεγάλη ανησυχία. Οι δραστηριότητες της μαφίας ποικίλλουν από λαθρεμπόριο πετρελαίου και τσιγάρων, μέχρι εμπόριο ναρκωτικών, ανθρώπων και ξέπλυμα τεράστιων ποσών μαύρου χρήματος. Κύρια και πιο επικερδής δραστηριότητα αποτελεί το εμπόριο ναρκωτικών και κυρίως κάνναβης, που προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από περιοχές της Αλβανίας. Η επιρροή των εγκληματικών οργανώσεων είναι τέτοια, ώστε πολλές φορές, με διάφορους τρόπους, όπως η δωροδοκία και ο εκφοβισμός, πετυχαίνουν να επηρεάζουν τη θέσπιση νόμων και την εφαρμογή τους. Αυτό τους επιτρέπει να συνεχίζουν απρόσκοπτα τις εγκληματικές ενέργειες, πολλές φορές υπό τον μανδύα της νομιμότητας, εκμεταλλευόμενες ταυτόχρονα την απουσία ουσιαστικού διαχωρισμού των εξουσιών.
Η εξέλιξη των οργανώσεων τις τελευταίες δεκαετίες είναι αδιαμφισβήτητα ραγδαία και αποτελούν πλέον δίκτυα, καλά οργανωμένα, εφοδιασμένα με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, που καθιστούν ευκολότερη τη διακίνηση των ναρκωτικών ουσιών και ελαχιστοποιούν την πιθανότητα εξάρθρωσής τους από τις διωκτικές αρχές. Γιατί όμως οι οργανώσεις του Κοσόβου έχουν αναπτύξει παγκόσμια δίκτυα και αποτελούν, ειδικά για την ευρωπαϊκή ήπειρο, έναν από τους μεγαλύτερους κόμβους διακίνησης ναρκωτικών ουσιών; Αυτό συμβαίνει καθώς λόγω της γεωγραφικής του θέσης, το Κόσοβο βρίσκεται στο μέσο της διαδρομής των περισσότερων παράνομων φορτίων. Ειδικότερα, εκείνα που προέρχονται από την Τουρκία, διέρχονται από το Κόσοβο και διανέμονται μετέπειτα στις αγορές της Κεντρικής κυρίως Ευρώπης.
Επιπλέον, η κοσοβάρικη μαφία συνεργάζεται στενά με εγκληματικές οργανώσεις των υπολοίπων κρατών των Δυτικών Βαλκανίων και κυρίως με την αλβανική μαφία, η οποία και αποτελεί μια από τις καλύτερα οργανωμένες και δικτυωμένες εγκληματικές ομάδες της Ευρώπης. Η σύμπραξή τους είναι απαραίτητη, ειδικά σε περιπτώσεις διακίνησης μεγάλων ποσοτήτων ναρκωτικών.
Δεν είναι, όμως, μόνο τα ναρκωτικά που ακολουθούν τις διαδρομές αυτές. Παρόμοια κατάσταση παρατηρείται στο εμπόριο ανθρώπων, το εμπόριο λαθραίου πετρελαίου και τσιγάρων και την παράνομη διακίνηση μεταναστών, ειδικά μετά την μεταναστευτική-προσφυγική κρίση των τελευταίων ετών. Τα χρηματικά ποσά τα οποία κερδίζουν οι οργανώσεις είναι υπέρογκα, με αποτέλεσμα το παράνομο εμπόριο να έχει φτάσει στο σημείο να αποτελεί τον κινητήριο μοχλό όλης της κοσοβαρικής οικονομίας.
Η καταπολέμηση της διαφθοράς χωρίζεται σε δύο βασικά μέρη: αρχικά, σε αυτό της πρόληψης και μετέπειτα, αυτό της αποκάλυψης των περιπτώσεων και της τιμωρίας των υπευθύνων. Η μάχη κατά της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος βρίσκεται για την ώρα σε αρκετά πρώιμο στάδιο. Οι πρώτες οργανωμένες προσπάθειες ξεκίνησαν ουσιαστικά το 2016, μετά την Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης του Κοσόβου με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έθεσε τις βάσεις μιας μελλοντικής ευρωπαϊκής πορείας. Μέχρι σήμερα, η πρόοδος εστιάζεται στη διερεύνηση κάποιων σοβαρών υποθέσεων και στην πρόσληψη επιπλέον προσωπικού, όπως για παράδειγμα, ειδικά εκπαιδευμένων αστυνομικών και δικαστικών λειτουργών. Οι προσπάθειες αυτές, όμως, δεν έχουν επιφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Ο αριθμός των οικονομικών ερευνών, των κατασχέσεων περιουσιακών στοιχείων υπόπτων και των τελικών καταδίκων είναι υπερβολικά μικρός, ενώ εκκρεμεί ακόμη η έγκριση του αναθεωρημένου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ο οποίος θα ενισχύσει το νομικό πλαίσιο,που άπτεται τέτοιων αδικημάτων .
Για τη μελλοντική επιτυχία των ερευνών είναι αναγκαία η θέσπιση μέτρων, ώστε να αποφεύγονται πολιτικές παρεμβάσεις στις επιχειρησιακές δραστηριότητες της αστυνομίας και μετέπειτα στην δικαστική συνέχεια των υποθέσεων, για να καταστεί δυνατή η καταδίκη των ενόχων. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η συνεργασία με ευρωπαϊκές και διεθνείς διωκτικές υπηρεσίες, η οποία – στις περισσότερες περιπτώσεις – απουσιάζει. Χαρακτηριστικά, μόλις τον Ιούλιο του 2020, η αστυνομία της χώρας υπέγραψε για πρώτη φορά μία συμφωνίας εργασίας με την Europol, καθώς αποτελούσε το μοναδικό κράτος των Βαλκανίων, δίχως επισημοποιημένη συνεργασία με την Europol και τα μέλη της Ε.Ε. Τα γεγονότα μαρτυρούν πως, μεγαλύτερο πρόβλημα κι από την ίδια την ύπαρξη του οργανωμένου εγκλήματος είναι η έλλειψη πολιτικής βούλησης για να προχωρήσει αποτελεσματικά και γρήγορα η πάταξή του, και γενικότερα του ευρύτερου φαινομένου της διαφθοράς. Χαρακτηριστικό τελευταίο παράδειγμα αυτού, η απόφαση της κυβέρνησης να καταργήσει μια ειδική ομάδα δράσης κατά της διαφθοράς, που λειτουργούσε υπό την εποπτεία της αστυνομίας, τη στιγμή, μάλιστα, που, σύμφωνα και με Ευρωπαίους αξιωματούχους, η ομάδα αυτή είχε πετύχει σημαντικά αποτελέσματα στη μάχη κατά της διαφθοράς. Η κίνηση αυτή καταδικάστηκε τόσο από την EULEX, όσο και από κοινωνικές οργανώσεις της χώρας, ενώ η κυβέρνηση δικαιολογήθηκε μέσω του πρωθυπουργού Αβντουλάχ Χότι, ο οποίος δήλωσε πως η διάλυση της ομάδας οφείλεται στο γεγονός πως η λειτουργία της ήταν αντισυνταγματική.
Τα μέχρι στιγμής δεδομένα μας οδηγούν στο συμπέρασμα πως η μάχη κατά της διαφθοράς και πιο συγκεκριμένα του οργανωμένου εγκλήματος είναι δύσκολη και πολυδιάστατη. Κατά κύριο λόγο, απαιτείται ισχυρή πολιτική βούληση την οποία η κυβέρνηση του Κοσόβου δείχνει πως δε διαθέτει, λόγω της αλληλεξάρτησης της πολιτικής ηγεσίας και των εγκληματικών οργανώσεων. Η αλλαγή της παθητικής στάσης της ηγεσίας της χώρας κρίνεται απαραίτητη, ώστε να υπάρξουν απτά αποτελέσματα. Σε αντίθετη περίπτωση, το μέλλον της χώρας θα συνεχίσει να φαντάζει δυσοίωνο, δίχως προοπτικές ανάπτυξης και εξόδου από το οικονομικό τέλμα.
* Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντώνης είναι απόφοιτος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Μιλάει αγγλικά γαλλικά και ρώσικα. Είναι επίσης δόκιμος ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων. Είναι νέο μέλος της στήλης “Balkans-in-site” και το κύριο ενδιαφέρον του όσον αφορά τα Βαλκάνια εντοπίζεται στην ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών της περιοχής.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
Key findings of the 2020 Report on Kosovo. Ανακτήθηκε από:https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/COUNTRY_20_1797
Kemp, W.(2020). Transnational Tentacles: Global Hotspots of Western Balkans Organized Crime. Ανακτήθηκε από: https://globalinitiative.net/wp-content/uploads/2020/07/Transnational-Tentacles-Global-Hotspots-of-Balkan-Organized-Crime-ENGLISH_MRES.pdf
Zogg, B. (2018). How Organized Crime Inhibits Development in Kosovo. Foraus. Ανακτήθηκε 11 Νοεμβρίου 2020 από: https://www.foraus.ch/posts/how-organized-crime-inhibits-development-in-kosovo/
EU concerned over abolishment of anti-corruption task force in Kosovo(2020, October 22). Ανακτήθηκε από: https://europeanwesternbalkans.com/2020/10/22/eu-concerned-over abolishment-of-anti-corruption-task-force/
Πηγή: balkansinsite.pollsandpolitics.gr
Τα άρθρα που δημοσιεύουμε δεν απηχούν αναγκαστικά τις απόψεις μας και δεν δεσμεύουν παρά τους συγγραφείς τους. Η δημοσίευσή τους έχει να κάνει όχι με το αν συμφωνούμε με τις θέσεις που υιοθετούν, αλλά με το αν τα κρίνουμε ενδιαφέροντα για τους αναγνώστες μας.
