Αρχαία της Βενιζέλου: Αποδόμηση της Μενδώνη σε τέσσερις φράσεις

10 Νοεμβρίου 2020

Τέσσερα σωματεία του υπουργείου Πολιτισμού, φορέων, επιστημόνων και κατοίκων της Θεσσαλονίκης έχουν μεταφέρει στο Συμβούλιο της Επικρατείας τον αγώνα τους για την ακύρωση της υπουργικής απόφασης ανακατασκευής του σταθμού Βενιζέλου με απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν σε αυτόν.

Την περασμένη Παρασκευή κατέθεσαν ενώπιον του ανώτατου διαιτητικού δικαστικού σώματος στοιχεία για την ιδιαίτερη σημασία του εν λόγω αρχαιολογικού χώρου για την πόλη της Θεσσαλονίκης και την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, αλλά και για τις συνέπειες σε περίπτωση τεμαχισμού του, όπως δρομολογείται από αρμόδια υπουργεία αλλά και την υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.

Ένα από αυτά τα στοιχεία ήταν η έκθεση του ομότιμου καθηγητή Βυζαντινής Τέχνης & Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστήμιου της Πενσιλβάνιας των Ηνωμένων Πολιτειών, Ρόμπερτ Τζ. Ουστερχάουτ. Μια έκθεση που συντάχθηκε έπειτα από αίτημα του  Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Ο Ρόμπερτ Τζ. Ουστερχάουτ, το καλοκαίρι του 2017, ήταν στη Θεσσαλονίκη και είχε δει με τα μάτια τις ανασκαφές στον σταθμό του Μετρό της Βενιζέλου. Από την έκθεσή του αρκούν τέσσερα σημεία για να ανατρέψουν το αφήγημα του υπουργείου Πολιτισμού ότι πρώτον “δεν υπάρχει μελέτη” και δεύτερον ότι “η μοναδική τεχνική λύση για την προστασία και την ανάδειξη των ευρημάτων και για την ομαλή και ασφαλή λειτουργία του σταθμού, και την κατασκευή του Μετρό, είναι η προσωρινή απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων”.

Τα τέσσερα σημεία του Ρόμπερτ Τζ. Ουστερχάουτ:

– Αυτές οι ανακαλύψεις καθίστανται ακόμη πιο σημαντικές εξαιτίας της μοναδικότητας τους, καθώς έχουν διασωθεί ελάχιστες υλικές μαρτυρίες του αστικού περιβάλλοντος από την Ύστερη Αρχαιότητα και τους βυζαντινούς χρόνους, γεγονός που προσδίδει προστιθέμενη αξία στο εύρημα της Θεσσαλονίκης.

– Η λύση αυτή θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στις αρχαιότητες και θα έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια σημαντικών ιστορικών στοιχείων. Για την απόσπαση των αρχαίων καταλοίπων θα χρειαστεί όλα τα κτίρια και μέρος του οδοστρώματος να τεμαχιστούν, να απομακρυνθούν από το ανασκαφικό πεδίο μέσα από μικρά ανοίγματα (διαστάσεων: 5Χ7,18 και 6,50Χ9,68 μ.), να αποθηκευτούν και μελλοντικά να επανασυναρμολογηθούν και επανατοποθετηθούν σε σύγχρονη υπόβαση και νέο συνδετικό υλικό, όταν ολοκληρωθεί το κατασκευαστικό έργο.

– Η πρόταση για διάλυση και ανακατασκευή των μνημείων στον αρχαιολογικό χώρο του σταθμού της οδού Βενιζελου παραβιάζει αναμφισβήτητα τις αρχές της αυθεντικότητας, όπως ορίστηκαν για πρώτη φορά στη Χάρτα της Βενετίας (1964).

– Ως ειδικός στη Βυζαντινή αρχιτεκτονική και αρχαιολογία, έχοντας εργαστεί σε μνημεία και χώρους σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο κατά την 40η καριέρα μου, (ανάμεσα στα άλλα και σε Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Καβάλα 1986-7), συνιστώ την κατά χώραν (in situ) διατήρηση των αρχαιοτήτων στον σταθμό της οδού Βενιζέλου, καθώς η πρόταση για την αποσυναρμολόγηση και επανατοποθέτησή τους αντίκειται στον κώδικα της επιστημονικής ηθικής.

Εκτός από την έκθεση του Αμερικανού καθηγητή τα τέσσερα σωματεία παρουσίασαν επίσης τεχνικές εκθέσεις για την πλήρη τεχνική εφικτότητα της κατασκευής του Σταθμού Βενιζέλου με την ίδια μέθοδο κατασκευής, σύμφωνα με την οποία κατασκευάστηκαν ο Σταθμός Μετρό “Μοναστηράκι” στην Αθήνα (με τις αρχαιότητες in situ), η υπόγεια επέκταση του κεντρικού κτηρίου της Εθνικής Τράπεζας στην οδό Αιόλου (με τις αρχαιότητες in situ).

Τα τέσσερα σωματεία προτείνουν σε ό,τι αφορά στο έργο του Μετρό Θεσσαλονίκης: “Την άμεση παράδοση των υπολοίπων 12 σταθμών του Μετρό, όπως ήταν το εγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα πριν από την αδικαιολόγητη ανατροπή του από την σημερινή Διοίκηση της Αττικό Μετρό”.

Σε σχετική ανακοίνωσή τους αναφέρουν ότι με την παράστασή τους στο ΣτΕ και με τα σχετικά έγγραφα που προσκόμισαν απέδειξαν τα εξής: α) την ανεπίστρεπτη βλάβη που θα υποστεί το μνημειακό σύνολο σε περίπτωση τεμαχισμού, κατακερματισμού και εκρίζωσής του, β) τον αποκλεισμό του από τον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, και επομένως το ότι η προσβαλλομένη Υπουργική Απόφαση προσφέρει την επαχθέστερη λύση για την διαχείριση του αρχαιολογικού χώρου, γ) ότι η εξέταση της μετακίνησης του αρχαιολογικού χώρου δεν νοείται, πολλώ δε μάλλον στην περίπτωση που υπάρχει δυνατότητα διατήρησής του στο περιβάλλον του, την ύπαρξη και εφικτότητα της οποίας αποδείξαμε περίτρανα.

Αναλυτικά τι είδε το ΣτΕ για τα αρχαία της Βενιζέλου:

1. Τεύχος με ψηφίσματα, αποφάσεις επιστημονικών φορέων από την Ελλάδα και το εξωτερικό και εκκλήσεις ειδικών επιστημόνων των βυζαντινών σπουδών από την Ελλάδα και το εξωτερικό για τη διατήρηση του μνημειακού συνόλου κατά χώραν.

2. Ψήφισμα που εγκρίθηκε από την Επιτροπή Ψηφισμάτων του διεθνούς ICOMOS (ICOMOS Resolutions Comitee), και τη Διεθνή Επιστημονική Επιτροπή για τη Διαχείριση της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς (International Committee on Archaeological Heritage Management – ICAHM) και προτείνεται στην διεθνή ολομέλεια του ICOMOS που θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο 2020 (https://www.icomos.org/images/DOCUMENTS/General_Assemblies/GA2020_Sydney/Working_documents/December_GA2020_Working_Docs/GA202012_6_DraftResolutions_EN.pdf, (αποστέλλεται συνημμένη η μετάφραση)

Μετάφραση-_ψήφισμα_-ICOMOSΛήψη

3. Αρχαιολογική Έκθεση σχετικά με την ιδιαίτερη σημασία του αρχαιολογικού χώρου στον Σταθμό Βενιζέλου, συνταγμένη από τον κ. Robert G. Ousterhout, ομότιμο καθηγητή Βυζαντινής Τέχνης και Αρχιτεκτονικής στις ΗΠΑ (συνημμένα το πρωτότυπο, η μετάφραση και βιογραφικό του).

Πηγή: kosmodromio.gr