Φυσικό αέριο και Κύπρος – Πώς από ευλογία μετατρέπεται σε κατάρα
Του Διονύση Διονυσίου
28/06/2020
Η Noble Energy, διαχειριστής του κοιτάσματος Αφροδίτη, έχει θέσει ζήτημα αναστολής στην ανάπτυξη του κοιτάσματος. Κι αυτό παρά το ότι από τον Νοέμβριο του 2019 υπέγραψε με την κυπριακή κυβέρνηση το τελικό σχέδιο ανάπτυξής του. Την ίδια στιγμή, οι άλλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ΑΟΖ μας, όπως η ΕΝΙ -ΤΟΤΑΛ -ΕΧΧΟΝ, έχουν αναστείλει τα προγράμματά τους σε πρώτη φάση για το 2021, όμως δεν αποκλείεται να ζητήσουν και νέες παρατάσεις στη συνέχεια. Εν ολίγοις, πού βρίσκεται το πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ό,τι αφορά την ανακάλυψη και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων;
Όπως επισημαίνει σε άρθρο στο Politis.com.cy ο δρ Τσαρλς Έλληνας, Senior Fellow Global Energy Center Atlantic Council, «η Noble ανακοίνωσε ότι, ενώ παραμένει πιστή στις δεσμεύσεις της στην Κύπρο, επανεξετάζει το αναπτυξιακό σχέδιο του κοιτάσματος υπό το φως των δύσκολων παγκόσμιων αγορών, αλλά σκοπεύει να μπει σε διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση για να συμφωνήσει ένα νέο χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης». Όπως ανησυχητικά ανέφερε, αυτό θα εξαρτηθεί από τις συνθήκες της παγκόσμιας αγοράς, την προσφορά και ζήτηση φυσικού αερίου και τις τιμές. Σε συνδυασμό με τη δήλωση του David Stover – CEO Noble Energy – στις 8 Μαΐου ότι «στη Noble δεν θα επενδύσουμε κεφάλαια σε έργα με λιγότερο από αποδεκτές αποδόσεις και θα διατηρήσουμε τα αποθέματά μας για ένα καλύτερο μέλλον», το θέμα γίνεται ακόμα πιο ανησυχητικό.
Από την άλλη, ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης είναι κάπως καθησυχαστικός: «Η Noble, με βάση τα συμβόλαια που έχει υπογράψει, έχει κάποια περιθώρια ευελιξίας, εφόσον βέβαια παρουσιάσει αξιόπιστα συμβόλαια για τις επενδυτικές της κινήσεις, αλλά παραμένει δεσμευμένη: α) στη διενέργεια δεύτερης επιβεβαιωτικής γεώτρησης β) στην ολοκλήρωση της τεχνοοικονομικής μελέτης και γ) στη λήψη της τελικής επενδυτικής απόφασης έως και το 2023». Όπως επισημαίνει ο υπουργός Ενέργειας, αν αυτά δεν γίνουν «υπάρχει σχετική ρήτρα στο συμβόλαιο, με βάση την οποία η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί ακόμα και να πάρει πίσω το κοίτασμα».
Οι άλλες
Το πρόβλημα βέβαια αφορά όλες τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ, επισημαίνει ο δρ Έλληνας, πρόβλημα που επιδεινώνεται λόγω της οικονομικής κρίσης που προκάλεσε η πανδημία. Πέρα από τη Noble που ανακοίνωσε στο τέλος του πρώτου τριμήνου του 2020 καθαρές απώλειες 4 δισ. δολαρίων και 53% περικοπές στις δαπάνες της, τα αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου του 2020 και της ExxonMobil ήταν πολύ απογοητευτικά, αντικατοπτρίζοντας την κρίση που αντιμετωπίζει η παγκόσμια βιομηχανία υδρογονανθράκων. Η Exxon είχε απώλειες 610 εκατ. δολαρίων, για πρώτη φορά μετά από 32 χρόνια. Σύμφωνα με τη S&P Global, έχει πλέον χάσει την πρώτη θέση μεταξύ των διεθνών εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Shell. Κάτι που ανάγκασε την εταιρεία να ανακοινώσει τον Απρίλιο περικοπές 30% στις δαπάνες της για το 2020 και να επιταχύνει τα σχέδιά της για εκποιήσεις.
Αντιδρώντας στα πολύ απογοητευτικά αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου και στην κρίση που πλήττει τη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου, η Shell, η Total, Eni και Noble ανακοίνωσαν επίσης σημαντικές περικοπές δαπανών, κυμαινόμενες μεταξύ 20%-50% το 2020, οι οποίες θα συνεχίσουν και το 2021. Όλες προχωρούν με αναδιαρθρώσεις και εκποιήσεις μη βασικών περιουσιακών στοιχείων, λαμβάνοντας μέτρα για τη διαφύλαξη των ισολογισμών και των κερδών τους.
Στην προσπάθειά τους να κινηθούν σε ένα πλάνο βιωσιμότητας, οι εταιρείες αυτές έχουν επίσης ξεκινήσει προγράμματα για ένα μέλλον χωρίς ανθρακούχες εκπομπές. Με την αβεβαιότητα για το μέλλον της ζήτησης πετρελαίου και φυσικού αερίου να γίνεται μακροπρόθεσμη, και την ανθεκτικότητα της βιομηχανίας να μην είναι πλέον εξασφαλισμένη, αναπτύσσουν πράσινη ενέργεια. Η Eni είναι μία από τις τελευταίες που προσχώρησε σε αυτήν την κατεύθυνση, ενισχύοντας τις επιχειρήσεις της σε ανανεώσιμη ενέργεια σε βάρος του πετρελαίου.
Τέλειωσε το αέριο;
Ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης σε δηλώσεις του στον «Πολίτη» αναγνωρίζει τα οικονομικά προβλήματα από την πτώση των τιμών διεθνώς, αλλά και από την κρίση που προκαλεί η πανδημία, αλλά είναι πιο αισιόδοξος: «Πιστεύω ότι το φυσικό αέριο θα παραμείνει για πολλά ακόμα χρόνια ως ένα καύσιμο – γέφυρα. Περνούμε από το πετρέλαιο σε παραγωγή καθαρών μορφών ενέργειας, αλλά το φυσικό αέριο θα παραμείνει ακόμη στο προσκήνιο λόγω των χαμηλών του ρύπων». Ο κ. Λακκοτρύπης είναι αισιόδοξος και για τις τιμές του φυσικού αερίου, που αυτήν τη στιγμή κρατιούνται πολύ χαμηλά λόγω της διασύνδεσής του με την τιμή του Μπρεντ. Όπως επισημαίνει, οι τιμές τείνουν να αποσυνδεθούν προς όφελος της τιμής του φυσικού αερίου. Ήδη το φυσικό αέριο που μεταφέρεται με αγωγούς είναι αποσυνδεμένο με τις τιμές του Μπρεντ και τονίζει επίσης «ότι έχει ήδη γενικώς ξεκινήσει η αποσύνδεση των τιμών του LNG από τις τιμές του πετρελαίου. Η τάση που επικρατεί διεθνώς», αναφέρει ο κ. Λακκοτρύπης, «είναι ότι οι τιμές λόγω ΟΠΕΚ καθορίζονται περισσότερο με γεωπολιτικά κριτήρια, γι’ αυτό οι τιμές του φυσικού αερίου δεν πρέπει να έχουν σχέση με αυτή τη λογική».
Γεωπολιτική-Κύπρος
Από την άλλη βέβαια, η Κύπρος, πέραν των τιμών διεθνώς και της οικονομικής κρίσης, αντιμετωπίζει και η ίδια επιπρόσθετα προβλήματα, που εστιάζονται στις κινήσεις της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ και βεβαίως έχουν να κάνουν και με τη λύση ή όχι του Κυπριακού. Το γεωτρητικό πρόγραμμα της Κύπρου επηρεάζεται από τη μη λύση (απόδειξη το επεισόδιο στο οικόπεδο 3 όπου ματαιώθηκε από την Τουρκία η γεώτρηση, καθώς οι παράνομες γεωτρήσεις που πραγματοποιεί σε τεμάχια τα οποία ήδη έχουμε αδειοδοτήσει στην Total και Eni). Εν ολίγοις, η αναβολή της ανάπτυξης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου σε βάθος χρόνου, και λόγω πολιτικών περιπλοκών, δεν είναι προς όφελος της Κύπρου. Αυτό σημαίνει ότι η Κύπρος οικονομικά θα κλειδωθεί στην εισαγωγή ΥΦΑ για μεγάλο χρονικό διάστημα και θα την πληρώσει μέσω υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, σε μια περίοδο που το δικό της φυσικό αέριο – κάπου 350 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα – παραμένει ανεκμετάλλευτο θαμμένο στα βάθη της Ανατολικής Μεσογείου.
Συνεκδοχικά, η λύση του Κυπριακού μάλλον θα διευκολύνει και σίγουρα δεν θα προκαλέσει επιπλέον περισπασμούς στην αξιοποίηση των φυσικών πόρων της. Απεναντίας, θα προσθέσει νέες επιλογές στην αξιοποίησή του. Αυτή τη στιγμή η Αίγυπτος δύσκολα θα αγοράσει το φυσικό μας αέριο. Το τερματικό υγροποίησης φυσικού αερίου Idku της Αιγύπτου δεν μπορεί να εξάγει LNG από τον Μάρτιο, λόγω των πολύ χαμηλών τιμών που επικρατούν στις παγκόσμιες αγορές. Οπότε, τα προβλήματα των Noble και Delek, σε συνδυασμό με την αδυναμία του Idku να εξάγει το LNG του, αποτελούν σοβαρές προκλήσεις για το μέλλον του Αφροδίτη, τονίζει ο δρ Έλληνας. Την ίδια στιγμή η κατασκευή του EastMed, μετά την άρνηση της Ιταλίας να συμβληθεί, αναδεικνύει το έργο σε μία ακόμα ουτοπία, κάτι που αφήνει στην Κύπρο δύο πραγματικές επιλογές. Είτε θα επιχειρήσει με τα δικά της αποθέματα και τις συνέργειες του Ισραήλ από το Λεβιάθαν για να φτιάξει δικό της τερματικό στο Βασιλικό, είτε θα κινηθεί σε κατασκευή αγωγού προς την Τουρκία, η οποία έχει άμεση ανάγκη φυσικού αερίου.
Με λίγα λόγια, το 2021 δεν πρόκειται να είναι σημαντικό στο κατά πόσον η Noble θα εκπληρώσει το συμβόλαιό της, ούτε κατά πόσον θα επανεκκινήσουν το γεωτρητικό τους πρόγραμμα οι Eni και Total στην κυπριακή ΑΟΖ. Θα είναι πολύ πιο σημαντικό να δούμε πώς θα κινηθούν οι τιμές του φυσικού αερίου, και κυρίως κατά πόσον θα υπάρξει μια πραγματική ευκαιρία λύσης του Κυπριακού η οποία θα επιτρέψει σε αυτές τις εταιρείες να έχουν μία πρόσθετη πραγματική επιλογή ώστε να σκεφτούν εμπορικά, προσβλέποντας δηλαδή σε μία τεράστια και πεινασμένη αγορά για φυσικό αέριο όπως είναι η Τουρκία. Αυτό βέβαια προϋποθέτει και μια αλλαγή νοοτροπίας από ελληνοκυπριακής πλευράς. Ότι, δηλαδή, θα προσέλθει σε έναν διάλογο, βάζοντας το φυσικό αέριο στο τραπέζι, αναζητώντας μια καλή και λειτουργική λύση στο Κυπριακό. Η Κύπρος, λόγω τύχης, ίσως έχει ακόμα μια ευκαιρία να αξιοποιήσει το φυσικό της αέριο και γεωπολιτικά. Η Τουρκία, παρ’ όλες τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ δεν βρήκε φυσικό αέριο. Το φυσικό αέριο που αναλογεί εξάλλου στην Κύπρο δεν φαίνεται να είναι τόσο σημαντικό σε ποσότητες, αφού πλέον όλες οι ενδείξεις κατατείνουν στο ότι υπάρχει εκεί που για εκατομμύρια χρόνια χύνονται τα ιζήματα του Νείλου στη Λεβαντίνη. Λογικά, λοιπόν, θα επικεντρωθούμε στο αέριο που υπάρχει στα οικόπεδα 10 -12 και 6-7. Μπορούμε λοιπόν να ευελπιστούμε σε 2-3 ακόμα γεωτρήσεις μεσαίων κοιτασμάτων, τα οποία λόγω βάθους και απόστασης μεταξύ τους αναμένεται ότι θα είναι υψηλού κόστους. Τέτοιου κόστους, που σε συνδυασμό με το κόστος κατασκευής π.χ. του EastMed, οφείλουν να μας κάνουν πιο ρεαλιστές.
Σχεδόν αδύνατη
Συμπερασματικά, η οικονομική κρίση, οι διαχρονικά χαμηλές τιμές στην αγορά φυσικού αερίου και τα πολιτικά προβλήματα λόγω Κυπριακού που εμποδίζουν την ανάπτυξη του γεωτρητικού προβλήματος της Κύπρου, καθιστούν την προσπάθεια της Κύπρου να καταστεί εξαγωγέας φυσικού αερίου σχεδόν αδύνατη. Η μη λύση του Κυπριακού και οι απαράδεκτες ενέργειες της Τουρκίας επιπλέον δεν μπορούν να αποκλείουν ακόμα και θερμό επεισόδιο στην περιοχή μας. Χάσαμε πολύτιμο χρόνο έως τώρα, ωστόσο ακόμα υπάρχουν προοπτικές, όπως τονίζει ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης, διευκρινίζοντας ότι το φυσικό αέριο μπορεί για αρκετά ακόμα χρόνια να αποτελέσει την ενεργειακή εκείνη γέφυρα μέχρι να περάσουμε στις καθαρές μορφές ενέργειας. Για να πετύχουμε βέβαια κάτι τέτοιο, όπως επισημαίνει στο άρθρο ο δρ Έλληνας, χρειάζεται να ανακαλύψουμε μια νέα στρατηγική. Μια ενεργειακή πολιτική, η οποία όμως θα εδράζεται σε μια ρεαλιστική πολιτική ανάλυση