Τη χρονιά που τώρα φεύγει, έφυγε και ο καλός μας φίλος Ούγκο Μορένο, ένας σπουδαίος άνθρωπος και αγωνιστής για τον σοσιαλισμό. Έναν σοσιαλισμό που o ίδιος, και το πολιτικό ρεύμα στο οποίο ανήκε, όριζε ως ένα καθεστώς γενικευμένης κοινωνικής αυτοδιαχείρισης.
Πολύ ζεστός άνθρωπος, ο Ούγκο διακρινόταν από το ειλικρινές και βαθύ ενδιαφέρον του για τους άλλους, την ενσυναίσθηση (empathy) για τους ανθρώπους, ενσαρκώνοντας στην προσωπική του συμπεριφορά τις αξίες που ενστερνιζόταν διανοητικά και πολιτικά – κάτι που συχνά δεν συνέβη με τους εραστές της μικρότερης ή μεγαλύτερης εξουσίας, μεταξύ των στελεχών των οργανώσεων της αριστεράς.
Ερωτευμένος ο ίδιος με τη ζωή, όπως οι άνθρωποι της Λατινικής Αμερικής, της ηπείρου από όπου καταγόταν, ο Ούγκο συχνά κινούνταν στον αντίποδα της «τυπικά ορθής» (όπως λέμε πολιτικά ορθής), αλλά ψυχρής σαν τον ήλιο του χειμώνα, ευγένειας αρκετών Ευρωπαίων. Και τον διέκρινε μια πολύ έντονη αίσθηση ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τόσο σπάνια στους καιρούς μας.
Διαμορφωμένος στην επαναστατημένη Αργεντινή της δεκαετίας του 1960, και μάλιστα στην πιο ιδιαίτερη ίσως πόλη της, την Κόρντομπα, τον τόπο της ιστορικής εξέγερσης του 1969, του Κορντομπάζο, ο Ούγκο υπήρξε ένα από τα καλύτερα παραδείγματα της γενιάς του, της επαναστατημένης γενιάς του 1960, ένας ιδιαίτερα καλλιεργημένος και κριτικά σκεπτόμενος αγωνιστής διεθνιστής για τον σοσιαλισμό. Τον βασάνισαν άγρια στη Βραζιλία και στην Αργεντινή και υπέφερε έκτοτε από τους πόνους στη σπονδυλική στήλη που του άφησαν. Δεν εγκατέλειψε τις ιδέες του για να περάσει στην άλλη όχθη, αλλά συνέχισε μέχρι το τέλος το ταξίδι του, ακόμα κι όταν, μαζί με όλη τη γενηά του, τον οδήγησε στην πικρή θάλασσα απανωτών απογοητεύσεων.
Οργανώθηκε στους Μοντενέρος αρχικά, με τους οποίους όμως διαφώνησε στην πορεία. Αναγκάστηκε τελικά να πάρει το δρόμο της εξορίας στην Ευρώπη, αρχικά στην Πορτογαλία και μετά στη Γαλλία, όπου έγινε τελικά Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris VIII. Αλλά η πολιτική ποτέ δεν τον έχασε, παρέμεινε πάντα στον πυρήνα του Είναι του.
Γνώρισε και συνδέθηκε με τον Μιχάλη Ράπτη (Πάμπλο), τον Έλληνα πρώην Γραμματέα της Τετάρτης Διεθνούς, στη Χιλή του Σαλβαδόρ Αλλιέντε το 1973 και προσχώρησε στην κίνηση που αυτός είχε δημιουργήσει φεύγοντας από την 4η Διεθνή, την Διεθνή Μαρξιστική Επαναστατική Τάση (TMRI) της οποίας έγινε ηγετικό στέλεχος.
Ίσως ο χαρακτήρας του δεν ήταν άσχετος με τις πολιτικές επιλογές του. Ο χαρισματικός Πάμπλο ήταν θρύλος τότε για τον ρόλο που είχε παίξει στην εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση της Αλγερίας. Και πιθανώς ήταν εξαιτίας αυτού του ρόλου που ο γαλλικός τροτσκισμός βγήκε από την αφάνεια και την παρακμή της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου. «Εν αρχή ην η Πράξις» ήταν ο άξονας της πολιτικής φιλοσοφίας του Έλληνα επαναστάτη, που χαρακτήριζε τον μαρξισμό ως μια «πειραματική επιστήμη» της Κοινωνίας, αφήνοντας την πραγματικότητα να συμπληρώσει, να διορθώσει, να αναθεωρήσει κληρονομημένα δόγματα, που δεν έπαυσαν ποτέ να καθορίζονται, τουλάχιστον εν μέρει, από τον χώρο, τον χρόνο και τις ανάγκες που τα γέννησαν.
Προερχόμενος ο Ράπτης από την Ελλάδα, χώρα στο σύνορο του κόσμου της Βιομηχανίας, του Ιμπεριαλισμού και της Πάλης των Τάξεων από τη μια, του κόσμου των Αποικιών και της Πάλης των Εθνών, ο προσπάθησε πάντα να προσανατολίσει τους τροτσκιστές στην αντιαποικιακή επανάσταση, ενώ ενδιαφέρθηκε για την αυτοδιαχείριση. Τόσο θεωρητικά, στοχαζόμενος τα αδιέξοδα των σταλινικών γραφειοκρατικών καθεστώτων, όσο και πρακτικά, με την εμπλοκή του στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο, κυρίως όμως στην Αλγερία, όπου το καθεστώς που προέκυψε από την Επανάσταση, του ανέθεσε να οργανώσει την αυτοδιαχείριση των μεγάλων λατιφουντίων που άφησαν πίσω τους οι Γάλλοι γαιοκτήμονες φεύγοντας.
Θα μας λείψει πολύ η παιχνιδιάρικη ζεστασιά του βλέμματός σου Ούγκο.
Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος
29.12.2017
Στους επόμενους συνδέσμους μπορείτε να διαβάσετε, στα γαλλικά και τα ισπανικά, τι έγραψαν τρεις φίλοι και σύντροφοι του Ούγκο από την Ισπανία, την Αργεντινή και τη Γαλλία και μια παρουσίαση του βιβλίου του «Η καταστροφή της Αργεντινής» που εκδόθηκε στα γαλλικά το 2005.
De Córdoba à Paris: Hugo Moreno. le “Dragon” (1943-2017)
