« Εθνικοί κίνδυνοι» από την εκχώρηση για ανάλυση DNA χωρίς συναίνεση
Της ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
11 Μαΐου 2025
από την ΕΣΤΙΑ
Σήμα κινδύνου εξέπεμψε προς τους πολίτες η Εθνική Επιτροπή Δεοντολογίας του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων για το διογκούμενο ζήτημα των κινδύνων που σχετίζονται με τη λήψη βιολογικού υλικού και την ανάλυση του όταν δεν λαμβάνεται η συναίνεση των πολιτών, ιδιαίτερα δε από ιδιωτικούς φορείς. Η άγνωστη τύχη του βιολογικού υλικού, του κάθε πολίτη της χώρας, όπως και η ανακοίνωση του ΕΟΦ καθιστά σαφές, ενέχει κινδύνους «αγνώστων διαδρομών», επεξεργασίας και αναλύσεων με τις σύγχρονες μεθόδους , που επουδενί δεν μπορούν να εγγυηθούν όρια για την βιολογική ασφάλεια του σύγχρονου άνθρωπου με το «διάβασμα» και την χρήση των γενετικών του πληροφοριών. Η ανακοίνωση του ΕΟΦ, όπως η Εστία της Κυριακής πληροφορείται, εξεδόθη με αφορμή την διεξαγωγή κλινικών μελετών για πρωτοπόρα φάρμακα, στις οποίες πολλοί είναι οι ασθενείς που ενδιαφέρονται να ενταχθούν, υπογράφουν όμως τις αιτήσεις τους , με παρατηρούμενη αδιαφάνεια στη διακριτότητα των ορίων. «Ενημέρωση θα πρέπει να προηγείται της αρχικής συναίνεσης και να περιλαμβάνει και το ενδεχόμενο της περαιτέρω ανάλυσης ή γονιδιακής ανάλυσης των βιολογικών δειγμάτων» τονίζει η Εθνική Επιτροπή Δεοντολογίας του ΕΟΦ στην γνωμοδότηση που εξέδωσε με ομόφωνη, όπως υπογραμμίζεται απόφασή της .
Η ανακοίνωση κοινοποιήθηκε στα μέσα ενημέρωσης λίγες ώρες μετά τις αποκαλύψεις της Εστίας της Κυριακής για «ιδιωτικοποίηση» χωρίς συναίνεση του DNA όλων των νεογνών που θα γεννηθούν το 2027, βάσει απόρρητης σύμβασης που υπέγραψε ο υπουργός υγείας Αδωνις Γεωργιάδης με ιδιωτική εταιρεία, για γονιδιωματική αλληλουχιση με σκοπό τον εντοπισμό Σπανίων Νοσημάτων. Όπως η Εστία ανέδειξε, το πρόγραμμα του γονιδιακού ελέγχου εντάσσεται στο πνεύμα του νόμου Δοξιάδη περί καθολικού νεογνικού ελέγχου και δεν απαιτεί, έτσι, συναίνεση των γονέων. Στο ρεπορτάζ της εφημερίδας καταγράφηκαν οι ενστάσεις και οι προβληματισμοί τόσο της Ένωσης Ασθενών Σπανίων Παθήσεων, όσο και του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, για την περαιτέρω διάθεση των δεδομένων του «καθολικού ελέγχου του συνολικού γονιδιώματος νεογνών στην Ελλάδα -έως το 2029- μέσω της εφαρμογής τεχνολογιών αλληλούχισης και ανάλυσης DNA νέας γενιάς»∙ στην προγραμματική σύμβαση αναφέρεται ρητά ότι «τα ερευνητικά αποτελέσματα της αλληλούχισης των γονιδιωμάτων θα αποτελούν αποκλειστική ιδιοκτησία της RealGenix»(ιδιωτικής εταιρίας).
ΕΟΦ : Ποτέ χωρίς συναίνεση
Στο πλαίσιο της προστασίας της ελευθερίας της αυτοδιάθεσης, της σωματικής ακεραιότητας και της αξίας του ανθρώπου, βασική προϋπόθεση για τη συμμετοχή ανθρώπων στη βιοϊατρική έρευνα και τη συλλογή και χρήση των βιολογικών δειγμάτων και των προσωπικών δεδομένων τους στο πλαίσιο αυτής, αποτελεί η συναίνεσή τους έπειτα από την ενημέρωση, αναφέρει η ανακοίνωση του ΕΟΦ, και διευκρινίζει:
Η προϋπόθεση αυτή αναφέρεται σε όλα τα στάδια των εργασιών, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής, επεξεργασίας, αποθήκευσης και μεταφοράς βιολογικών δειγμάτων και των δεδομένων που παράγονται από την ανάλυση και χρήση του. Ο λόγος είναι ότι ο δότης παραμένει πάντοτε υποκείμενο των προσωπικών δεδομένων που μπορούν να εξαχθούν από την ανάλυση και επομένως πρέπει να διατηρεί τον άμεσο έλεγχο της προστασίας τους.
Προϋπόθεση για τη νομιμότητα της περαιτέρω ανάλυσης ή γονιδιακής ανάλυσης των ήδη συλλεχθέντων δειγμάτων κατά τη διεξαγωγή μίας μελέτης και εντός του επιστημονικού πλαισίου αυτής, είναι να έχει προηγηθεί συναίνεση και επ’ αυτής ή η αρχική συναίνεση να καλύπτει την περαιτέρω ανάλυση. Προκειμένου να καλύπτει την περαιτέρω ανάλυση η αρχική συναίνεση θα πρέπει να αναφέρεται και στο έντυπο συγκατάθεσης και η μελλοντική χρήση.
Σε επικοινωνία της Εστίας της Κυριακής με τον πρόεδρο του ΕΟΦ καθηγητή Ευάγγελο Μανωλόπουλο, μας διευκρινίστηκε ότι η Εθνική Επιτροπή Δεοντολογίας θεώρησε αναγκαία την εν λόγω γνωμοδότηση λόγω πολλών ερωτημάτων για την ανάλυση dna που ετίθεντο προς τον οργανισμό από ενδιαφερόμενους ασθενείς, αλλα και από φαρμακευτικές εταιρίες διεξαγωγής κλινικών δοκιμών. Τον ρωτήσαμε για το κατά πόσον η σαφής θέση της Επιτροπής για εξασφάλιση συναίνεσης θα έπρεπε να προβληματίσει τους αρμοδίους και για την διεξαγωγή της έρευνας του γονιδιωματικού καθολικού νεογνικού έλεγχου. Η απάντηση ήταν ότι ο νεογνικός έλεγχος γονιδιωματικης αλληλούχισης αφορά σε «μελλοντικό» -επί του παρόντος- πρόγραμμα, σε αντίθεση με το θέμα των πρωτοκόλλων των κλινικών μελετών, που είναι τρέχον και έχριζε αμέσου γνωμοδοτήσεως. «Υπάρχουν βέβαια συσχετίσεις μεταξύ των δύο, όπως το θέτετε» μας απάντησε ο πρόεδρος του ΕΟΦ καθηγητής Μανωλόπουλος.
Τι αποκαλύπτεται για τους κινδύνους
Η αξία της συλλογής βιολογικών και γενετικών δεδομένων ενός ολόκληρου πληθυσμού , διόλου απαρατήρητη δεν περνά στις μέρες μας, όχι μόνον από τον ιδιωτικό τομέα , αλλά και από τις υπηρεσίες υψίστης ασφαλείας των ισχυρότερων κρατών. Στην περίπτωση του νεογνικού ελέγχου της Ελλάδας προβληματισμό δημιουργεί το γεγονός, ότι στην σύμβαση που υπεγράφη από τον Υπουργό Υγείας τα δεδομένα ολόκληρου του πληθυσμού που θα γεννηθεί κατά τα χρόνια 2027 -2029, θα εκχωρηθούν στην «ιδιοκτησία» μιας άγνωστης ιδιωτικής εταιρείας, αλλά και το ότι τα αποτελέσματα της γονιδιακής ανάλυσης είναι τόσο πολύτιμα, που η εταιρεία θα καταβάλλει, όπως δεσμεύεται, το ποσόν των 56.000.000 ευρώ, με καμία διαφάνεια ως προς τις πηγές άντλησης κεφαλαίων από τη Real Genix για τη χρηματοδότηση του έργου . Το προφανές αντάλλαγμα που εξασφαλίζει η εταιρεία είναι η «αποκλειστική ιδιοκτησία των ερευνητικών αποτελεσμάτων».
Αποκαλύψεις από το ΥΠΕΞ της Ρωσίας για την συλλογή dna διαφόρων χωρών από τις ΗΠΑ
Τις προηγούμενες ημέρες ο Ντόναλτν Τραμπ πλαισιωμένος από αξιωματούχους διαφόρων οργανισμών Yγείας των ΗΠΑ υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα με σκοπό να “βελτιωθεί η ασφάλεια της βιολογικής έρευνας” και ανακοίνωσε τον τερματισμό των αμερικανικών ομοσπονδιακών χρηματοδοτήσεων σε ερευνητικά προγράμματα γνωστά με τον όρο “gain of function”. Τα προγράμματα αφορούν σε γενετική τροποποίηση παθογόνων παραγόντων που μεταβάλλουν, για παράδειγμα, ιούς σε πιο μεταδοτικούς, πιο φονικούς κ.ο.κ, και διεξάγονταν με τη χρηματοδότηση των ΗΠΑ και σε εργαστήρια του εξωτερικού. Είναι ενδιαφέρον ότι θέτονας στο επίκεντρο την συνεργασία των ΗΠΑ με αντίστοιχα εργαστήρια στην Ουκρανία, το ρωσικό ΥΠΕΞ , ήδη από το 2023 είχε περιγράψει την ερευνητική και βιολογική δραστηριότητα των Ηνωμένων Πολιτειών «στον μετασοβιετικό χώρο» , στην επίσημη έκθεση «Αποτελεσμάτων της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τη Διερεύνηση των Περιστατικών που Σχετίζονται με τη Δημιουργία Βιολογικών Εργαστηρίων από Αμερικανούς Ειδικούς στην Επικράτεια της Ουκρανίας», που δημοσιεύτηκε επισήμως με ημερομηνία 1/6/23. Η έκθεση καταδεικνύει την αξία απόκτησης βιολογικού υλικού , και άρα γενετικού προφίλ, εκτός ΗΠΑ πληθυσμών για «απροσδιόριστους» για το μέλλον λόγους. Η έκθεση αναφέρει επι λέξει:
«Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί δοκιμάζονται σε κλιματολογικές συνθήκες της πιθανής χρήσης τους και οι ιδιότητές τους προσαρμόζονται ανάλογα με τα αναγνωρισμένα ανοσολογικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού της σχετικής περιοχής. Στόχος είναι η δημιουργία τεχνολογιών για τη σύνθεση νέων βιολογικών παραγόντων από διάφορους μικροοργανισμούς, λαμβάνοντας υπόψη την ικανότητά τους να προσαρμόζονται σε διάφορους εξωτερικούς παράγοντες.
Οι στρατιωτικοί βιολόγοι των ΗΠΑ έχουν επίσης τη δυνατότητα να συλλέγουν ελεύθερα δείγματα αίματος πολιτών της χώρας υποδοχής, τόσο υγιών όσο και μολυσμένων με παθογόνους παράγοντες λοιμωδών νοσημάτων, και να τα αποστέλλουν μέσω κλειστών διαύλων σε εξειδικευμένα επιστημονικά κέντρα στις ΗΠΑ για επακόλουθη εμπεριστατωμένη ανάλυση.
Οι εργασίες σε αυτούς τους τομείς επιτρέπουν στους Αμερικανούς να αποκτήσουν ακριβή δεδομένα σχετικά με τα γενετικά χαρακτηριστικά του τοπικού πληθυσμού και τα χαρακτηριστικά του ανοσοποιητικού του συστήματος, γεγονός που ανοίγει ευρείες ευκαιρίες για πειράματα με διάφορα παθογόνα λοιμωδών νοσημάτων. Επιπλέον, διεξάγονται έρευνες για την εξεύρεση τρόπων υπέρβασης της ανοσολογικής άμυνας των κατοίκων της περιοχής.»
Τα άρθρα που δημοσιεύουμε δεν απηχούν αναγκαστικά τις απόψεις μας και δεν δεσμεύουν παρά τους συγγραφείς τους. Η δημοσίευσή τους έχει να κάνει όχι με το αν συμφωνούμε με τις θέσεις που υιοθετούν, αλλά με το αν τα κρίνουμε ενδιαφέροντα για τους αναγνώστες μας.
