Ενεργούμενο της Μενδώνη η Έφορος Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης;

Δριμεία επίθεση εξαπέλυσε ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων στην αναπληρώτρια προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης (ΕΦΑΠΟΘ) Μπετίνα Τσιγαρίδα, με αφορμή το εξώδικο της τελευταίας προς τους εμπειρογνώμονες που έκαναν αυτοψία στις αρχαιότητες της Βενιζέλου, για λογαριασμό των 316 προσφευγόντων πολιτών.

Η υπόθεση ξεκίνησε όταν οι 316 πολίτες ζήτησαν από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης και πέτυχαν, παρά τις αντιδράσεις της Αττικό Μετρό και του Υπουργείου Πολιτισμού, να διαταχθεί πραγματογνωμοσύνη από ειδικούς επιστήμονες, που θα όριζαν οι προσφεύγοντες, για την κατάσταση που επικρατεί στον αρχαιολογικό χώρο του Σταθμού Βενιζέλου, από όπου έχουν αρχίσει εδώ και μήνες οι εργασίες απόσπασης των ιδιαίτερης σημασίας βυζαντινών αρχαιοτήτων.

Στις 6 Δεκεμβρίου οι νομικοί εκπρόσωποι των 316 πολιτών, σε εφαρμογή της 14674/2021 σχετικής απόφασης του Πρωτοδικείου, απέστειλαν με εξώδικο στην Αττικό Μετρό, την Κοινοπραξία ΑΚΤΩΡ και την εταιρεία Δ. Κορρές, τα ονόματα των επιστημόνων (του ομότιμου καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας Αριστοτέλη Μέντζου, του επίκουρου καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας Γεώργιου Φουστέρη, της αρχιτέκτονα μηχανικού και πρώην Προϊσταμένης της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟΑ Ευαγγελίας Καμπούρη και του πολιτικού μηχανικού Νικολάου Τζημόπουλου) που ορίστηκαν για την πραγματοποίηση της πραγματογνωμοσύνης , η οποία θα λάμβανε χώρα στις 8 Δεκεμβρίου.

Στις 7 Δεκεμβρίου η Μπετίνα Τσιγαρίδα προχώρησε σε μια τουλάχιστον ανοίκεια για την Δημόσια Διοίκηση ενέργεια: έστειλε στους επιστήμονες που είχαν οριστεί ως πραγματογνώμονες εξώδικο(!), στο οποίο, με ύφος ανάρμοστο και επιθετικό, περιλαμβάνονται έμμεσες απειλές για πιθανές νομικές κυρώσεις που τους ίδιους σε σχέση με τη χρήση του οπτικού υλικού που θα λάμβαναν…

Στην κίνηση αυτή αντέδρασε άμεσα ο νομικός εκπρόσωπος των πολιτών και προσφεύγων ο ίδιος, Απόστολος Σοφιαλίδης, που με επιστολή του προς την κ. Τσιγαρίδα της έθετε, με αυστηρότητα και δίχως περιστροφές, ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα:

– “Το χωρίς ημερομηνία και αριθμό πρωτοκόλλου έγγραφο, το οποίο φέρει την υπογραφή σας και επιδόθηκε την 7/12/2021 […] αποτελεί επίσημο έγγραφο του Υπουργείου Πολιτισμού και έχει εγκριθεί από την Υπουργό Πολιτισμού ή από άλλη προϊσταμένη σας Υπηρεσία και, αν ναι, από ποια και πότε ακριβώς;”

– “Πώς περιήλθε σε γνώση σας η από 6/12/2021 γνωστοποίησή μας προς τους αντιδίκους μας στη δίκη της συντηρητικής αποδείξεως (σημ. πραγματογνωμοσύνης);”

– “Εσείς αποφασίσατε τώρα να υποκαταστήσετε το δικαστήριο και να ασκήσετε δικαιοδοτικά καθήκοντα, και μάλιστα ανώτερου δικαστηρίου, κρίνοντας την αίτηση της ως άνω εταιρείας (σημ. Αττικό μετρό) ή εμποδίζοντας την εκτέλεση της υπ΄αριθ. 14674/29.11.2021 αποφάσεως του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης ή “ερμηνεύοντας” αυθεντικά τις κρίσεις της;”

–“Εσείς αποφασίσατε να ανατρέψετε την ως άνω απόφαση, παραβλέποντας μάλιστα ότι η εμφάνιση των προσώπων αυτών για τη διενέργεια των ενεργειών που επέτρεψε το δικαστήριο αποτελεί αποδοχή της επιλογής τους από τους αιτούντες;”

– “Και, τελικά, μπορείτε να μου υποδείξετε ποιος νόμος, αρχαιολογικός ή άλλος, παρέχει σ’ εσάς εξουσίες δικαιοδοτικής κρίσης κατά την εκτέλεση της ως άνω αποφάσεως και ποιος νόμος επιτρέπει σ’ εσάς να δίνετε εντολές στα παραπάνω πρόσωπα ή να ασκείτε έλεγχο επ’ αυτών, πέραν των ορίων που καθόρισε η παραπάνω δικαστική απόφαση ή “ερμηνεύοντας τις κρίσεις της, και από ποια πηγή αντλείτε παρόμοιες αξουσίες, κατά προφανή υπέρβαση των διατάξεων της υπ’ αριθ. 14674/29.11.2021 αποφάσεως του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης:”

Στο θέμα επανέρχεται ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) που με την από 15 Δεκεμβρίου επιστολή του προς την Μπετίνα Τσιγαρίδα, την εγκαλεί για μη νόμιμες ενέργειες και για θεσμικό ατόπημα που υπερβαίνει τις αρμοδιότητές της. (http://www.sea.org.gr/details.php?id=1217)

Συγκεκριμένα, ο ΣΕΑ, στην επιστολή του που ο ίδιος δημοσιοποίησε, σημειώνει “ότι η συγκεκριμένη άδεια, η οποία θα χορηγούνταν ως απόρροια δικαστικής απόφασης δεν συνδέεται άμεσα με τους όρους που τίθενται στο άρθρο 46 Αρχαιολογικού Νόμου και τις σχετικές ΚΥΑ. Ακόμη όμως και υπό το πρίσμα των σχετικών ΚΥΑ, επισημαίνουμε ότι προβλέπεται ρητή αναφορά για την εξαίρεση των ειδικών επιστημόνων και μάλιστα όταν πρόκειται για φωτογράφιση/κινηματογράφηση με σκοπό την τεκμηρίωση αρχαιολογικών εργασιών (βλ. ΚΥΑ ΥΠΠΟΤ/ΔΟΕΠΥ/ΤΟΠΥΝΣ/126463/2011, άρθρο 9 παρ. β)”.

Σχολιάζοντας το έγγραφο-εξώδικο που υπογράφει η κ. Τσιγαρίδα, ο ΣΕΑ επισημαίνει πως “η μορφή του εξωδίκου, το ύφος και το περιεχόμενο του δεν εκφράζουν σεβασμό στους επιστήμονες που κλήθηκαν να επιτελέσουν ορισμένο έργο, αλλά και στους πολίτες που κινητοποιούνται για την προστασία των αρχαιοτήτων. Πρόκειται για πρωτόγνωρη κίνηση, η οποία αποτελεί θεσμικό ατόπημα που υπερβαίνει και τις αρμοδιότητές σας ως αναπληρώτριας Διευθύντριας της ΕΦΑΠΟΘ”. Και συνεχίζει: “Συγκεκριμένες διατυπώσεις στο κείμενο του εξωδίκου, όπως ότι η παραγωγή απεικονίσεων των αρχαιοτήτων αποτελεί «ποινικό αδίκημα» (σημείο 2 του εξωδίκου), εκφράσεις όπως «το ελληνικό δημόσιο (…) δεν γνωρίζει, δεν είναι σε θέση να γνωρίζει, δεν επιβεβαιώνει και με κανέναν τρόπο δεν συνομολογεί το αν πληρούνται ή όχι στο πρόσωπό σας (…) οι ειδικές γνώσεις αρχαιολογίας και μηχανικής σε κατασκευές τεχνικών έργων» (σημεία 3α και 3) και προειδοποιήσεις που δύνανται να ερμηνευτούν ως απειλές («προς αποφυγήν περαιτέρω δικαστικών αμφισβητήσεων») είναι αδόκιμες για την Αρχαιολογική Υπηρεσία, όταν μάλιστα η άδεια για την διεξαγωγή μίας αυτοψίας χορηγείται σε επιστήμονες κύρους και πρώην Διευθυντές του ΥΠΠΟΑ”.

Τέλος, όπως επισημαίνει στην επιστολή του ο ΣΕΑ: “Η κατακλείδα του εξωδίκου, που με ύφος εντολής, αναφέρει στους πραγματογνώμονες επί λέξει «υποχρεούστε να παραδώσετε το σύνολο του παραχθησόμενου (sic) υλικού, αμέσως μετά τη λήψη του, προς τη Γραμματεία του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, το οποίο διέταξε την παραγωγή του» είναι νομικά μη ορθή και βρίσκεται εκτός των αρμοδιοτήτων σας, καθώς το δικαστήριο διέταξε η πραγματογνωμοσύνη να πραγματοποιηθεί ως ένδικο βοήθημα των 316 πολιτών, στους οποίους και μόνο οφείλουν να παραδοθούν η πραγματογνωμοσύνη και το υλικό απεικονίσεων που έχει παραχθεί”.

Κλείνοντας της επιστολή του, ο ΣΕΑ θέτει προς την κ. Τσιγαρίδα τα δικά του ερωτήματα, που μοιάζουν περισσότερο με ρητορικά.

“1. Για ποιο λόγο αντί να παρασχεθεί στους εν λόγω επιστήμονες η έγγραφη άδεια της ΕΦΑΠΟΘ για φωτογράφηση/κινηματογράφηση κατόπιν της δικαστικής εντολής, απεστάλη εξώδικη-πρόσκληση διαμαρτυρία με την υπογραφή σας;

2. Υποκρύπτει αυτό το εξώδικο τη βούλησή σας να προχωρήσετε σε δικαστικά μέτρα εναντίον των επιστημόνων αυτών, για την επιστημονική κρίση που τυχόν θα διατυπώσουν προς τους εντολείς τους;

3. Γιατί δεν φροντίσατε, αφού είχατε αναγνωρίσει τη σπουδαιότητα της αυτοψίας, να υπάρχει εκπρόσωπος της Εφορείας στον χώρο (υπάλληλος με θέση ευθύνης, μόνιμος ή ΙΔΑΧ), ώστε να δώσει σχετικές οδηγίες στους πραγματογνώμονες, να τους διευκολύνει και να τους καθοδηγήσει στον χώρο;

4. Έχετε προβεί σε οποιαδήποτε παρόμοια ενέργεια (έγγραφη διαμαρτυρία, εξώδικο, απλή έγγραφη σύσταση) για δημοσιεύσεις φωτογραφιών και βίντεο από την απόσπαση αρχαιοτήτων σε εφημερίδες και ηλεκτρονικά μέσα, χωρίς την κατά νόμο γνωμοδότηση του ΥΠΠΟΑ;”

Η εξέλιξη αυτή, που δεν έχει προηγούμενο στα χρονικά, αποκαλύπτει τον ρόλο που έχει κληθεί να παίξει στην υπόθεση των αρχαιοτήτων του Σταθμού Βενιζέλου η Μπετίνα Τσιγαρίδα, προϊσταμένη κανονικά της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πέλλας, η οποία τοποθετήθηκε από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στη θέση της αναπληρώτριας προϊσταμένης της ΕΦΑΠΟΘ όταν συνταξιοδοτήθηκε ο προκάτοχός της Γιάννης Κανονίδης, που και εκείνος είχε τοποθετηθεί με υπουργική απόφαση, μετά την απομάκρυνση από τη θέση του Γιώργου Σκιαδαρέση, ο οποίος και είχε αντιταχθεί στα σχέδια της κυβέρνησης για απόσπαση των αρχαιοτήτων.

Παράγοντες του υπουργείου Πολιτισμού σχολιάζουν πως η περίπτωση της Μπετίνας Τσιγαρίδα, η οποία έχει διοριστεί από την Λίνα Μενδώνη και ως μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), του οργάνου που έδωσε την «επιστημονική» συγκατάθεσή του για την απομάκρυνση των αρχαιοτήτων από το Σταθμό Βενιζέλου, δεν είναι η μοναδική. Η Λίνα Μενδώνη, αντί να τοποθετήσει κανονικούς προϊσταμένους στις Εφορείες Αρχαιοτήτων επιλέγει τη λύση του διορισμού αναπληρωτών που κατέχουν ήδη άλλη διευθυντική θέση, με μόνο κριτήριο την πλήρη υπακοή τους στα δικά της κελεύσματα. Παρόμοιες θεωρούνται οι περιπτώσεις του διορισμού της προϊσταμένης της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και εισηγήτριας στο ΚΑΣ της απόσπασης των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου, Έλενας Κουντούρη, ως αναπληρώτριας στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, η οποία έχει στη δικαιοδοσία της την Ακρόπολη, την Ακαδημία Πλάτωνος, το λόφο Φιλοπάππου κοκ, καθώς και της προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας, Βαρβάρας Παπαδοπούλου, μετέχουσας επίσης στο ΚΑΣ, ως αναπληρώτριας στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων.