Του Βασίλη Τσιράκη
5 Σεπτεμβρίου 2021
Το απόγευμα της 16ης Σεπτεμβρίου 1982, παραστρατιωτικές οργανώσεις, υπό την ανοχή του ισραηλινού στρατού, ο οποίος από τον Αύγουστο είχε εισβάλει στον Λίβανο και είχε καταλάβει τη Βηρυτό, επιδόθηκαν σε θηριωδίες κατακρεουργώντας αμάχους στα προσφυγικά στρατόπεδα Παλαιστίνιων Σάμπρα και Σατίλα. Τότε ήταν που κλήθηκε ο Μίκης Θεοδωράκης από τον Γιάσερ Αραφάτ να μεταβεί στη Βηρυτό με σκοπό να μεταδώσει από την πρώτη γραμμή μήνυμα υποστήριξης στον αγώνα των Παλαιστινίων. Ο συνθέτης, χωρίς να το σκεφτεί, απάντησε αμέσως θετικά και συνοδευόμενος από τον δημοσιογράφο Γιώργο Δελαστίκ μετέβη εσπευσμένα στη Δαμασκό της Συρίας, για να περάσουν μέσω Τρίπολης στη Βηρυτό.
Ο Γιώργος Δελαστίκ, αναφερόμενος στις συγκλονιστικές εκείνες ημέρες, σχολίαζε το θάρρος αλλά και την επιμονή του Θεοδωράκη να επιχειρήσουν να φτάσουν στη Βηρυτό με ταξί(!) μέσα από τις εχθρικές γραμμές, παρά τις προειδοποιήσεις των στελεχών του ΚΚ Λιβάνου στην Τρίπολη ότι η κατάσταση είχε αλλάξει και όλοι δρόμοι για να προσεγγίσουν την Βηρυτό ήταν κλειστοί, πράγμα που έκανε κάθε απόπειρα καταδικασμένη εκ των προτέρων.
Το ερώτημα που τίθεται αμέσως είναι πώς γίνεται ένας άνθρωπος με παγκόσμια αναγνώριση και αποδοχή, σε συνθήκες ομαλότητας και ειρήνη, να θέλει να ρισκάρει τη ζωή του, ενώ κάποια χρόνια αργότερα να ορκίζεται υπουργός της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Η στερεοτυπική απάντηση για τον ευαίσθητο και αντιφατικό χαρακτήρα των καλλιτεχνών, απάντηση κατά τη γνώμη μας μερική, αν όχι κοντόφθαλμη, δεν λαμβάνει υπόψη της το γενικότερο πλαίσιο, τη συγκυρία και τις αντιθέσεις της εποχής.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 η αριστερά και το λαϊκό κίνημα ήταν σε άνοδο –έστω μέσα στις αυταπάτες της για την πορεία του ΠΑΣΟΚ– δημιουργώντας ελπίδες για ριζικές αλλαγές, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και παγκόσμια. Μόλις λίγα χρόνια πριν, ο συνθέτης έχει ολοκληρώσει το «Canto General», το τελευταίο μεγάλο κατά τη γνώμη μας έργο του, αλλά και τη μουσική για την ταινία του Νίκου Τζήμα με θέμα τον Νίκο Μπελογιάννη Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο.
Αντίθετα, μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου και την κυβέρνηση Τζανεττάκη στη χώρα μας, την κατάρρευση των χωρών του «υπαρκτού» σοσιαλισμού και την απόλυτη κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού, τόσο στην οικονομία όσο και στον πολιτισμό, το καλλιτεχνικό του έργο ακολουθεί πτωτική πορεία, συμβαδίζοντας απόλυτα με την πολιτική του κατάπτωση ως υπουργός επικρατείας της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αλλά και τη γεμάτη αντιφάσεις μετέπειτα πορεία του.
Αν συμφωνήσουμε πως το πρωταρχικό σε ένα έργο τέχνης είναι η εσωτερική παρόρμηση-αντίφαση του καλλιτέχνη, αλλά το καθοριστικό είναι η αλληλεπίδραση του με το περιβάλλον, με την κοινωνία και τις αντιθέσεις της, πως τα μεγάλα έργα τέχνης συντονίζονται μεν με τις αξίες και τις ευαίσθητες χορδές του καλλιτέχνη, αλλά κυρίως είναι απόρροια της εποχής τους, τότε μπορούμε να εξηγήσουμε την πρόσφατη δήλωση του στην επιστολή του προς τον γ.γ. του ΚΚΕ, πως «θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο σαν κομμουνιστής», όσο και την παλιότερη δήλωση του: «Στον τάφο μου θέλω να γραφεί “Πολέμησε τον Δεκέμβρη”».
Πηγή: prin.gr
