Σκέψεις πάνω σε μια τριλογία του Βαγγέλη Σακκάτου
Του Σάββα Μιχαήλ *
28 Μαρτίου 2021
«Να είμαστε πιστοί στην πατρίδα μας μέσα στον χρόνο» – στην εποχή μας. Σε μια εποχή πολέμων και επαναστάσεων σαν τη δική μας. Αυτή ήταν η προτροπή του Λεβ Νταβίντοβιτς Τρότσκι. Κι η προτροπή αυτή ζευγαρώνεται παραδόξως με μιαν άλλη, αυτή του Φρίντριχ Νίτσε – του «ποιητή της φιλοσοφίας και φιλόσοφου της ποίησης», όπως τον ονόμασε πάλι ο Τρότσκι στην κριτική που του αφιέρωσε το 1900: «Να ενεργείς μέσα στην εποχή, δηλαδή ενάντια στην εποχή και συνεπώς επί της εποχής και, είθε, υπέρ μιας μελλοντικής εποχής».
Στη μεταβατική εποχή μας των μεγάλων αναστατώσεων, των στροβίλων κι αιφνίδιων στροφών, μπορεί να χρειαστεί μερικές φορές ένας πρωτοπόρος να παλεύει ενάντια στο ρεύμα, χωρίς να φοβάται την απομόνωση, μένοντας πιστός στα βαθύτερα ρεύματα της εποχής, εάν η απομόνωση είναι αναγκαία για να γεννηθεί το καινούργιο, η μελλοντική εποχή. Ετσι κι αλλιώς, πάντα πρέπει να αντιπαλεύει το κυρίαρχο Πνεύμα της Εποχής που δεν είναι άλλο από την κυρίαρχη ιδεολογία των κυριάρχων
Πιστός στην πατρίδα του μέσα στον χρόνο κι αντιπαλεύοντας πεισματικά τους κάθε λογής κυρίαρχους, κεφαλαιοκράτες και γραφειοκράτες, στάθηκε διά βίου κι ο 91χρονος Κεφαλονίτης αγωνιστής, προλετάριος, συγγραφέας και δημοσιογράφος Βαγγέλης Σακκάτος.
Τον καιρό της Κατοχής, στην Κεφαλονιά, συμμετείχε στα αετόπουλα του ΕΑΜ. Από το 1946, εργάτης στην Αθήνα, μαθητής στο Νυκτερινό Γυμνάσιο, εντάσσεται στην Αριστερά στα δύσκολα μετακατοχικά και στα πέτρινα μετεμφυλιοπολεμικά χρόνια. Σύντομα προσχωρεί στο τροτσκιστικό κίνημα – μια ακλόνητη επιλογή ζωής και μια ανυποχώρητη στάση ζωής, με όποιο τίμημα αυτό συνεπάγεται.
Διαβάζει ακατάπαυστα, γράφει, δημοσιογραφεί, εκδίδει βιβλία. Διασταυρώνεται ο δρόμος του με σημαντικούς ποιητές όπως ο Νίκος Καββαδίας και ο Νίκος Καρούζος. Ο Καρούζος θα χαρίσει στον Σακκάτο τους παρακάτω στίχους για τον Τρότσκι.
«Η λησμονιά δεν σ’ ανταμώνει εσένα στης Ιστορίας τους φαρδιούς δρόμους
γιατί ήσουνα μες στην Ρωσία
το πιο κόκκινο άνθος της»
Είναι ένα από τα ποιήματα που αφιερώνει ο Καρούζος στον ιδρυτή του Κόκκινου Στρατού και της Τέταρτης Διεθνούς, συμπεριλαμβανομένου και του ακροτελεύτιου ποιήματος, «Μια λάμψη που δεν έχει τέλος», που γράφτηκε λίγες μέρες πριν πεθάνει και χαρίζεται σ’ αυτόν που γράφει τις γραμμές τούτες.
Το 1960, ο Βαγγέλης Σακκάτος θα διωχθεί από την Ιερά Σύνοδο για την έκδοση του σημαντικού βιβλίου του Ανατόλ Λουνατσάρσκυ, «Εισαγωγή στην Ιστορία των Θρησκευμάτων».
Θα υποχρεωθεί να μεταναστεύσει στη Γερμανία, όπου θα μείνει 32 χρόνια εργαζόμενος ως μηχανουργός. Δραστήριος στην κοινότητα των Ελλήνων μεταναστών, συνδικαλιστικό στέλεχος της IG Metall, ενεργός πάντα στις τεταρτοδιεθνιστικές γραμμές. Ιδιαίτερα, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της πάλης ενάντια στη χούντα. Και μετά την επιστροφή στην Ελλάδα, έμεινε και μένει δραστήριος σε όλα τα επίπεδα μέχρι τώρα.
Τελευταίος καρπός της συγγραφικής του εργασίας η έκδοση τριών αλληλένδετων τομιδίων πάνω στη «Διαθήκη του Λένιν», «Το Σοβιετικό Θερμιδώρ» και «Η Οκτωβριανή Επανάσταση – Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, οι Σάιλοκ, οι αετοί και οι κότες».
Ο ίδιος ο Σακκάτος τα ονομάζει «τριλογία», τονίζοντας όχι απλά τη χρονική διαδοχή έκδοσης αλλά τη στενή αλληλοσύνδεσή τους. Πρωτοείδαν το φως στις φιλόξενες σελίδες της «Εφημερίδας των Συντακτών», συχνά σε αντιπαράθεση με δημοσιεύματα που είχανε δημοσιευτεί στην ίδια εφημερίδα.
Ο τόνος συχνά έχει το ύφος πολεμικής για τη διασαφήνιση της αλήθειας. Ο λόγος του Σακκάτου, και στην τριλογία του αυτή, έχει το αλάτι του κεφαλονίτικου χιούμορ και διαπνέεται από αυτό που ο ίδιος ο συγγραφέας ονομάζει «λασκαράτεια διάθεση φιλονικίας».
Η «φιλονικία» αφορά τη διαρκή διερώτηση γύρω από την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 που κάθε άλλο παρά έπαψε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης το 1991. Αντίθετα, μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι έχει ενταθεί διεθνώς αλλά, σε έναν βαθμό, και στην Ελλάδα. Πέρα από τις προθέσεις ή την ποιότητα των επιχειρημάτων των «διαφιλονικούντων», δεν είναι τυχαίο ότι η διαμάχη συνεχίζεται.
Δεν αφορά μόνο την αλήθεια για το παρελθόν αλλά για τη δυναμική του παρόντος και το μέλλον της χειραφέτησης.
Ο Οκτώβρης 1917 συνεχίζει να διαπερνά την εποχή μας και δεν μπορεί κανένας να τον θάψει ούτε ευλαβικά σαν μούμια σε μαυσωλείο ούτε με αποτροπιασμό σε Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων.
Ο Βαγγέλης Σακκάτος τον υπερασπίζεται με πάθος. Επίκεντρο, της πρόσφατης τριλογίας του, είναι η περίφημη Πολιτική Διαθήκη του Λένιν, το Γράμμα προς το Συνέδριο που απέστειλε ο Λένιν στα τέλη του 1922-αρχές του 1923.
Εμεινε στο σκοτάδι απαγορευμένη από τη σταλινική γραφειοκρατία, το ΚΚΣΕ και τα κατά τόπους Κ.Κ. μέχρι το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1956 και τη λεγόμενη «Μυστική Εκθεση» του Χρουστσόφ κατά της κατ’ ευφημισμόν ονομαζόμενης «προσωπολατρίας του Στάλιν».
Η κυκλοφορία της από την Αριστερή Αντιπολίτευση του Τρότσκι στην 10η επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης το 1927, ήταν η τελευταία δημόσια εμφάνιση της μπολσεβίκικης Αντιπολίτευσης στην ΕΣΣΔ που αμέσως κατεστάλη κι όσοι μοιράζανε τότε αντίτυπά της –όπως ο μέγας συγγραφέας Βαρλαάμ– συνελήφθησαν και στάλθηκαν εξόριστοι σε γκούλαγκ.
Η ωμή λογοκρισία, σε βάρος του πρωτεργάτη της νίκης της Οκτωβριανής Επανάστασης, από επιγόνους που δημόσια τον προσκυνούσανε σαν είδωλο, ήταν ζωτική ανάγκη για τη νομιμοποίηση της θερμιδωριανής γραφειοκρατίας που σφετεριζόταν τη σοβιετική εργατική εξουσία.
Δεν φανέρωνε μόνο τη ρήξη ανάμεσα στον Λένιν και τον Στάλιν. Μαζί με τα άλλα τελευταία, επίσης απαγορευμένα, κείμενα του Λένιν για το γεωργιανό εθνικό ζήτημα και την ίδρυση της ίδιας της ΕΣΣΔ ή το για το κρατικό μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου (τώρα μπορεί να τα βρει κανείς στον τόμο 45 των Απάντων) αποδεικνύουν την αγεφύρωτη ρήξη ανάμεσα στην Οκτωβριανή Επανάσταση που γέννησε και την ΕΣΣΔ από τη μια, και τον σταλινισμό, την αντιδιεθνιστική πολιτική του και τα εγκλήματά του από την άλλη, που την διέλυσαν.
Αυτήν την αλήθεια υπερασπίζεται και αναδεικνύει ο Βαγγέλης Σακκάτος.
Ενάντια στον ιστορικό αποπροσανατολισμό που ακόμα κυριαρχεί μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, παρ’ όλη τη διάψευση του μύθου του «τέλους της Ιστορίας» από την ίδια την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, η πάλη για την καθολική ανθρώπινη χειραφέτηση, τον κομμουνισμό, απαιτεί όσο ποτέ μια πολιτική της αλήθειας.
Κι όπως δεν παύει να διατρανώνει ο σύντροφος Βαγγέλης Σακκάτος: Μόνον η αλήθεια είναι επαναστατική.
*Γιατρός, γενικός γραμματέας του Εργατικού Επαναστατικού Κόμματος
Πηγή: www.efsyn.gr
