2 Δεκεμβρίου 2011
Αν είχε ζήσει ο Λένιν…
[…] Το πιο ξεκάθαρο κομμάτι της “Διαθήκης” του Λένιν μπορεί να συνοψιστεί στις εξής τρεις εντολές:
1. Πολεμήστε τον εθνικισμό, κυρίως τον ρώσικο εθνικισμό — αυτόν τον σωβινισμό της μεγάλης δύναμης που η κυβερνητική μηχανή τείνει να υπηρετεί· αγωνιστείτε για την προώθηση ενός διεθνιστικού πνεύματος στους λαούς της Σοβιετικής Ένωσης.
2. Πολεμήστε την αμόρφωτη, σπάταλη και δυνητικά καταπιεστική γραφειοκρατία σε κάθε επίπεδο, περιλαμβανομένης της ηγεσίας του Κόμματος. Αγωνιστείτε για τη δημιουργία μιας αποτελεσματικής κρατικής διοίκησης.
3. Απομακρύνετε τον Στάλιν.
Η απουσία, μέσα στη “Διαθήκη”, κάθε αναφοράς σε απαγόρευση των φραξιών καθίσταται ακόμα σημαντικότερη από το γεγονός ότι δεν υπάρχει επίσης αναφορά στην τρομοκρατία ως μέσο προώθησης των κυβερνητικών σχεδίων. Η τρομοκρατία είχε σημαντική θέση στα παλαιότερα γραπτά του Λένιν, και την υπεράσπιζε πάντα ως ένα τελικό όπλο. Ο νέος 15ος τόμος των Απάντων του περιλαμβάνει έναν αριθμό γραπτών που ήταν ως τώρα άγνωστα ή λίγο γνωστά, και στα οποία ο Λένιν αναλύει την τρομοκρατία ως μέθοδο. Ήταν όπλο που πάντοτε έπρεπε να κρατιέται σε επιφυλακή, υπενθυμίζει στους αναγνώστες του ο Λένιν, ειδικά καθώς η φιλελευθεροποίηση που θα έφερνε το Νέο Οικονομικό Πλάνο θα είχε την τάση να αδυνατίσει την ασφάλεια του κράτους. […]
Ο Λένιν λοιπόν απείχε πολύ απ’ το να είναι ένας αδύναμος φιλελεύθερος, ανίκανος για αποφασιστική δράση όταν ήταν αναγκαίο. Αλλά σε αντίθεση με κάποιους από τους διαδόχους του, μισούσε την καταστολή. Γι αυτόν, έπρεπε να χρησιμοποιείται μόνο για την υπεράσπιση του καθεστώτος απέναντι σε σοβαρές απειλές και ως τιμωρία για αυτούς που παραβίαζαν τη νομιμότητα.
Αλλά για να επιστρέψουμε στο τελευταίο πρόγραμμα του Λένιν, η χρήση των περιορισμών –πόσο μάλλον της τρομοκρατίας– είναι φανερό πως αποκλείεται από τη θεμελίωση μιας νέας κοινωνίας. Το δεύτερο Τι να κάνουμε; του Λένιν ζητά προσοχή, αυτοέλεγχο, μετριοπάθεια και υπομονή. Ο Λένιν δεν έχει εγκαταλείψει την χρήση των περιορισμών για την υπεράσπιση του καθεστώτος, αλλά σε ό,τι αφορά τους σκοπούς της δόμησης απαγορεύει κάθε υπερβολική βιασύνη: “Θα πρέπει να δείξουμε υγιή σκεπτικισμό για την υπερβολικά γρήγορη πρόοδο, για την έπαρση, κλπ” — τα λόγια αυτά είναι από το “Καλύτερα λιγότερα, αλλά καλύτερα”. “Καλύτερα να αντλήσουμε καλύτερο ανθρώπινο υλικό σε δύο-τρία χρόνια απ’ το να εργαστούμε βιαστικά χωρίς ελπίδα να αντλήσουμε οτιδήποτε.” “Όχι δεύτερη επανάσταση!”–αυτή θα ήταν η ερμηνεία της “Διαθήκης” που ο Μπουχάριν θα πέταγε πίσω στον Στάλιν πέντε χρόνια αργότερα, και είχε δίκαιο. Ο Λένιν δεν περιέγραφε πια τη βία ως την “μαμή μιας νέας κοινωνίας” μετά την κατάληψη της εξουσίας και την επιστροφή της ειρήνης. Ο νέος κανόνας σ’ αυτή την νέα κατάσταση ήταν ξεκάθαρα η σταδιακή εξέλιξη. Και ο κανόνας αυτός διατυπώθηκε ενάντια σε όλη την πίεση της ρωσικής πραγματικότητας, η οποία –όπως πολύ καλά γνώριζε ο Λένιν– έτεινε προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Ο κανόνας “Καλύτερα λιγότερα, αλλά καλύτερα” θα ήταν δύσκολο να εφαρμοστεί, αλλά ο Λένιν αρνείται, εκ των προτέρων, το επιχείρημα των αυθόρμητων τάσεων: “Γνωρίζω ότι ο αντίθετος κανόνας θα βρει δια της βίας τον δρόμο του μέσα από χίλια νομικά παραθυράκια. Γνωρίζω ότι θα χρειαστεί να υψώσουμε τεράστια αντίσταση, ότι θα απαιτηθεί τρομερή επιμονή, ότι τα πρώτα χρόνια τουλάχιστον στον τομέα αυτό θα είναι κολασμένα δύσκολα. Παρ’ όλα αυτά, είμαι πεπεισμένος ότι μόνο πετυχαίνοντας αυτόν τον στόχο θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μια δημοκρατία που θα αξίζει πράγματι το όνομα των Σοβιέτ, του σοσιαλισμού, και τα λοιπά.”
Κατά την άποψή μου, δεν μπορεί κάποιος να περιγράψει τους μεγάλους στόχους του Λένιν ως ουτοπικούς. Πολλοί από τους στόχους που ανέθεσε στο καθεστώς στους τομείς της οικονομικής και πολιτισμικής ανάπτυξης επιτεύχθηκαν. Το άλλο μεγάλο σχέδιο, αυτό της δημιουργίας μιας δικτατορικής μηχανής που θα ήταν ικανή να αυτοελέγχεται σε μεγάλο βαθμό, μοιάζει κοντινότερο σήμερα, μόνο όμως μετά από μια αρχική καταστροφική αποτυχία: το σοβιετικό καθεστώς πέρασε από μια μεγάλη περίοδο “σταλινισμού”, ο οποίος ήταν στις βασικές του διαστάσεις διαμετρικά αντίθετος με τις προτάσεις της “Διαθήκης.”
[…]
Μοιάζει σήμερα πως η ΕΣΣΔ έχει εισέλθει σε μια περίοδο εσωτερικής ανάπτυξης όπου οι οικονομικές και εκπαιδευτικές μέθοδοι έχουν σταδιακά αντικαταστήσει τον διοικητικό περιορισμό, όπως επιθυμούσε ο Λένιν. Αλλά για πολύ καιρό ο τρόμος ήταν το βασικό εργαλείο για την θεμελίωση των νέων δομών.
Στον καιρό μας, έχει προκύψει μεγάλη συζήτηση για το αν οι μέθοδοι του Στάλιν, που αποδείχτηκαν τόσο εχθρικές προς τη γενική ιδέα του σοσιαλισμού και προς την ανάπτυξη του σοσιαλιστικού κινήματος στον κόσμο, ήταν η ωμή αλλά σωστή επιλογή του μόνου εφικτού τρόπου, ή αν υπήρχε μια άλλη φόρμουλα που ο Στάλιν ήταν προσωπικά ανίκανος να αντιληφθεί.
Κανείς δεν αμφιβάλει ότι υπήρχαν ισχυρές δυνάμεις, εγγενείς στην εσωτερική κατάσταση και διεθνή θέση της Ρωσίας, οι οποίες ενθάρρυναν την προσφυγή σε βίαιες μεθόδους για το ξεπέρασμα των εμποδίων στην ανάπτυξη, τα οποία ήταν τρομερά επίμονα σε αυτή την οπισθοδρομική, αγροτική και απομονωμένη χώρα. Κανείς δεν αμφιβάλει ότι, όποια κι αν ήταν η ικανότητα των ηγετών της και των ελίτ της, η Σοβιετική Ρωσία ήταν αναγκαίο να περάσει κρίσεις και αναταραχές. Ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς μια καμπύλη ανάπτυξης που θα ανέβαινε αργά και σταδιακά. Ο Λένιν δεν είχε ψευδαισθήσεις για το θέμα αυτό, και δεν έκανε τίποτε για να ενθαρρύνει ψευδαισθήσεις. Αυτό όμως που ήθελε, σε κάθε περίπτωση, ήταν μια έλλογη πολιτική: ήθελε η χώρα να κρατήσει το κεφάλι της στη θέση του με οποιαδήποτε σύγκρουση ή οποιοδήποτε δίλημμα αντιμετώπιζε. Αν είχε ζήσει, θα είχε αναπόφευκτα αναγκαστεί να λύσει το πρόβλημα της “πρωταρχικής συσσώρευσης” (την δημιουργία αρχικού κεφαλαίου από τον εγκαινιασμό της βιομηχανικής οικονομίας), να δράσει όταν οι αγρότες, ακόμα και χωρίς να έχουν ενσυνείδητα εχθρικά κίνητρα, αρνούνταν να πουλήσουν τα σιτηρά τους και απειλούσαν πρακτικά να καταδικάσουν τη χώρα στον λιμό λόγω της ασθενούς παροχής βιομηχανικών προϊόντων. Θα ήταν αναγκασμένος να διατηρήσει την ενότητα του Κόμματος και τις προαπαιτήσεις της πειθαρχίας και της επάρκειας, που βρισκόντουσαν τόσο συχνά σε αντίθεση με την ελευθερία της κριτικής που ήταν απαραίτητη αν το Κόμμα δεν ήταν να καταλήξει στον γραφειοκρατικό εκφυλισμό.
[…]
Για να μην νικηθεί, ο Λένιν θα έπρεπε να δείξει εκπληκτική ικανότητα και θάρρος ως πολιτικός χειριστής και επινοητής. Γνωρίζουμε ότι είχε τις ποιότητες αυτές σε μεγάλο βαθμό. Θα έπρεπε, με τα δικά του λόγια, να δράσει με “τρομερή επιμονή.” Ήταν μάλλον ικανός για αυτό. Είναι νόμιμο να θεωρούμε πως ο Λένιν, σε συνεργασία με τον Τρότσκι και άλλους, θα μπορούσε να φέρει τη Σοβιετική Ρωσία σε έναν δρόμο λιγότερο τραγικό, περισσότερο έλλογο, και σε ό,τι αφορά τον αγώνα για σοσιαλισμό, λιγότερο συμβιβαστικό. Στην πραγματικότητα, ο Λένιν χρειαζόταν τον Τρότσκι για να πραγματοποιήσει την ιδέα του. Δεν ήταν απλά η ασθένειά του που τον έκανε να ζητήσει τη βοήθεια του Τρότσκι. Οι δύο άντρες συμπλήρωναν ο ένας τον άλλο πολύ καλά, αν και δεν θα είχαν καταφέρει την συμβίωση που ο Λένιν ήθελε για τους Κριζανόφσκι και Πιατάκοφ στην Gosplan.
Μόνος του, ο Τρότσκι δεν θα ήταν ικανός να εκτελέσει την επαναδιοργάνωση και σταθεροποίηση και συντήρηση αυτών που θα εκκαθαρίζονταν αργότερα […] όταν ο Λένιν υπέκυψε τελικά στην παράλυση, για παράδειγμα, ο Τρότσκι έφερε σε πέρας αυτό ακριβώς το είδος “σάπιου συμβιβασμού” για το οποίο τον είχε προειδοποιήσει ο Λένιν. Καθησύχασε τους φόβους του Καμένεφ λέγοντάς του ότι αν και συμφωνούσε με τον Λένιν για τα βασικά, δεν συμφωνούσε να “τελειώνουν με τον Στάλιν, ή να εξοβελίσουν τον Ορτζονικίτζε, ή να απομακρύνουν τον Ντζερζίνσκυ από το Κομισαριάτο Επικοινωνιών.” Περιορίστηκε στο να επιπλήξει απλά τον Στάλιν, λέγοντας ότι “δεν πρέπει να υπάρξουν άλλες ίντριγκες, αλλά ειλικρινής συνεργασία.” Ήθελε να δείξει μεγαλοψυχία, νομίζοντας πως με την στήριξη του Λένιν που υπήρχε στην “Διαθήκη”, είχε την πολυτέλεια να το κάνει. Αυτό έδειξε απλά ότι δεν κατάλαβε τις βασικές προτάσεις του Λένιν.
Είχε επίσης την αδυναμία ενός ανθρώπου υπερβολικά υπερήφανου και, με μια έννοια, υπερβολικά ιδεαλιστικού για να μπορέσει να μπει στο πετσί των πολιτικών μηχανορραφιών μέσα σε μια μικρή ομάδα ηγετών. Η θέση του ως περιθωριακού, λόγω του παρελθόντος του και του στυλ του, τον εμπόδισε να δράσει όταν ήρθε η στιγμή –και για αυτόν, ήρθε μόνο μια φορά– με την απαραίτητη αποφασιστικότητα. Υπέκυψε στην φετιχοποίηση του Κόμματος, σε έναν κάποιο νομικισμό και σε αναστολές που τον παρέλυσαν και τον εμπόδισαν να αντιδράσει χωρίς δισταγμό, όπως θα είχε κάνει ο Λένιν, ενάντια σ’ αυτό που προετοίμαζαν εναντίον του οι εχθροί του. Ως ιδρυτής, ο Λένιν δεν φοβόταν να διαλύσει και να ξαναφτιάξει αυτό που έφτιαξε με τα χέρια του. Δεν φοβόταν να οργανώσει τον κόσμο γύρω του, να συνομωτήσει, να παλέψει για τη νίκη της δικής του γραμμής, και να κρατήσει την κατάσταση υπό έλεγχο.
Ο Τρότσκι δεν ήταν τέτοιος άνθρωπος. Ο Λένιν εξαφανίστηκε και η νίκη του Στάλιν ήταν εγγυημένη.
Πηγή:leninreloaded.blogspot.com
Διαβάστε επίσης
